اگر وراث حاضر به تقسیم نباشند

«اگر وراث حاضر به تقسیم نباشند»، راهکارهای قانونی متعددی برای احقاق حق و تقسیم ترکه وجود دارد. حتی بدون همکاری تمامی وراث، می توان از طریق مراجع قضایی مانند شورای حل اختلاف و دادگاه، مراحل انحصار وراثت و تقسیم قانونی اموال را طی کرد تا هر وارث به سهم خود دست یابد.

پس از فوت یک عزیز، علاوه بر غم و اندوه ناشی از فقدان، مسائل حقوقی و مالی مربوط به ارث نیز مطرح می شود. تقسیم ترکه، فرآیندی حساس و پیچیده است که در بسیاری از موارد، به دلیل عدم همکاری یا اختلاف نظر میان وراث، دشوارتر می شود. این وضعیت می تواند منبعی از تنش های خانوادگی و سردرگمی های حقوقی باشد. در چنین شرایطی، آگاهی از قوانین و رویه های صحیح برای احقاق حق، اهمیت بسیاری پیدا می کند.

قانون گذار جمهوری اسلامی ایران، راه حل های مشخصی برای مواقعی که وراث حاضر به تقسیم نباشند، پیش بینی کرده است. هدف از این مقاله، ارائه یک راهنمای جامع و کاربردی است تا شما بتوانید با دانش و آگاهی کافی، مسیر قانونی را طی کرده و به حقوق خود دست یابید. این راهنما به شما کمک می کند تا با چالش های عدم همکاری ورثه در تقسیم ارث آشنا شوید و بهترین راهکار قانونی عدم همکاری ورثه را بشناسید.

ریشه های عدم همکاری وراث در تقسیم ارث

عدم همکاری ورثه در تقسیم ارث ریشه های گوناگونی دارد که شناسایی آن ها می تواند به درک بهتر وضعیت و انتخاب رویکرد مناسب کمک کند. گاهی اوقات این اختلافات ریشه در مسائل مالی دارد و گاهی اوقات نیز مسائل عاطفی و خانوادگی نقش پررنگی ایفا می کنند.

• اختلاف نظر بر سر ارزش اموال: یکی از شایع ترین دلایل، عدم توافق بر سر ارزش گذاری اموال موروثی است. ممکن است برخی وراث یک ملک را با قیمت بالاتر و برخی دیگر با قیمت پایین تر ارزش گذاری کنند.
• لجبازی، کینه و اختلافات خانوادگی: اختلافات شخصی و کینه های قدیمی که ممکن است سال ها پیش از فوت متوفی وجود داشته باشد، می تواند به صورت مانعی برای تقسیم ارث خود را نشان دهد.
• عدم نیاز مالی برخی از وراث: برخی از وراث ممکن است وضعیت مالی مطلوبی داشته باشند و نیازی فوری به سهم خود از ارث نداشته باشند، که این امر می تواند باعث بی تفاوتی آن ها نسبت به روند تقسیم شود.
• ناآگاهی از قوانین و رویه های حقوقی: عدم اطلاع کافی از حقوق و وظایف قانونی وراث و پیچیدگی های قوانین تقسیم ارث، می تواند به سردرگمی و عدم تمایل به همکاری منجر شود.
• سکونت یا تصرف یکی از وراث در ملک موروثی: اگر یکی از وراث در ملک موروثی سکونت داشته باشد یا از آن بهره برداری کند، ممکن است تمایلی به تقسیم یا فروش آن نداشته باشد. این مسئله به خصوص در تصرف ملک ورثه ای توسط یکی از وراث اهمیت پیدا می کند.
• حضور یکی از وراث در خارج از کشور: دوری و دسترسی نداشتن به ورثه مقیم خارج از کشور، فرآیند تقسیم را طولانی تر و پیچیده تر می کند.
• طمع و زیاده خواهی: در برخی موارد، طمع به اموال بیشتر و تلاش برای تصرف سهم بیشتری از ارث، موجب کارشکنی و عدم همکاری می شود.

شناخت این عوامل به شما کمک می کند تا با دید بازتری به موضوع نگاه کرده و برای حل آن قدم بردارید. هرچند که در نهایت، راه حل های قانونی همیشه آخرین و موثرترین گزینه خواهند بود.

گام های اولیه و راهکارهای غیرقضایی

پیش از ورود به مراحل قضایی و طرح دعوا، تلاش برای حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات وراث، همیشه توصیه می شود. این گام های اولیه نه تنها می تواند از فرسایش روانی و مالی جلوگیری کند، بلکه در صورت عدم موفقیت، مستندات لازم برای اقدامات بعدی را نیز فراهم می آورد.

مذاکره و گفت وگوی مسالمت آمیز

اهمیت تلاش اولیه برای توافق بر کسی پوشیده نیست. در بسیاری از فرهنگ ها، از جمله فرهنگ ایرانی، تلاش برای حل و فصل اختلافات خانوادگی از طریق گفت وگو، یک اصل مهم محسوب می شود. گفت وگوی مستقیم و شفاف با سایر وراث، اولین قدم برای رسیدن به راه حل است. در این مسیر، می توان از نقش میانجیگری بزرگان خانواده یا افراد مورد اعتماد که مورد احترام همه طرفین هستند، بهره برد. حضور یک شخص ثالث بی طرف می تواند فضای مذاکره را آرام تر کرده و به وراث کمک کند تا از موضع خود کوتاه آمده و به توافق برسند. هدف این است که به یک تقسیم ترکه بدون همکاری وراث نیازی نباشد و خودشان به راه حل برسند.

جمع آوری اطلاعات و مستندات اولیه

قبل از هرگونه اقدام حقوقی، جمع آوری دقیق و کامل اطلاعات و مدارک مربوط به ترکه، ضروری است. این مستندات، پایه و اساس هرگونه مذاکره یا اقدام قانونی خواهند بود:

• تهیه لیست کامل از اموال و بدهی های متوفی (ماترک): این لیست باید شامل تمامی دارایی ها از جمله املاک، خودرو، حساب های بانکی، سهام، اوراق بهادار و حتی وسایل قیمتی باشد. همچنین، بدهی ها و دیون متوفی نیز باید مشخص شوند.
• جمع آوری مدارک شناسایی متوفی و تمامی وراث: این مدارک شامل گواهی فوت متوفی، شناسنامه و کارت ملی تمامی وراث می شود.
• بررسی وجود وصیت نامه و اعتبار آن: وجود یا عدم وجود وصیت نامه و اعتبار قانونی آن، تأثیر مستقیمی بر نحوه تقسیم ترکه دارد.
• مدارک مربوط به دارایی ها: سند مالکیت املاک، سند خودرو، پرینت حساب های بانکی و هر مدرکی که نشان دهنده دارایی های متوفی باشد.

این گام ها، اگرچه غیرقضایی هستند، اما سنگ بنای محکمی برای هرگونه اقدام بعدی، چه از طریق مذاکره و چه از طریق مراجع قانونی، خواهند بود.

گام اول حقوقی: انحصار وراثت؛ حتی بدون همکاری همه وراث

اولین گام حقوقی پس از فوت متوفی، اخذ گواهی انحصار وراثت است. این گواهی سندی رسمی است که تعداد وراث و سهم هر یک از آن ها را به صورت قانونی مشخص می کند. بسیاری از افراد تصور می کنند که برای انحصار وراثت، حضور و رضایت تمامی وراث ضروری است، اما این یک تصور نادرست است.

نیاز به رضایت همه وراث برای انحصار وراثت؟

پاسخ صریح به این سوال خیر است. برخلاف تصور رایج، هر یک از وراث می تواند به تنهایی برای گواهی انحصار وراثت اقدام کند. این بدین معناست که حتی اگر یکی از وراث یا چندین نفر از آن ها حاضر به همکاری نباشند، روند انحصار وراثت می تواند آغاز و به نتیجه برسد. این قانون به منظور جلوگیری از بلاتکلیفی اموال متوفی و احقاق حقوق سایر وراث وضع شده است.

مراحل اخذ گواهی انحصار وراثت

برای دریافت گواهی انحصار وراثت، وارث متقاضی باید مراحل زیر را طی کند:

1. مراجعه به شورای حل اختلاف: صلاحیت رسیدگی به درخواست گواهی انحصار وراثت با شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه متوفی است.
2. مدارک لازم:
   • گواهی فوت متوفی.
   • شناسنامه و کارت ملی متوفی.
   • شناسنامه و کارت ملی تمامی وراث (حتی وراث غیرهمکار).
   • استشهادیه محضری (امضا شده توسط حداقل ۳ نفر از اشخاصی که وراث را می شناسند). این استشهادیه باید در دفاتر اسناد رسمی تنظیم شود.
   • وصیت نامه (در صورت وجود و اعتبار آن).
3. تفاوت گواهی انحصار وراثت محدود و نامحدود:
   • گواهی انحصار وراثت محدود: برای اموال با ارزش کمتر از ۳ میلیون تومان (در سال ۱۴۰۲) صادر می شود و نیازی به نشر آگهی در روزنامه ندارد.
   • گواهی انحصار وراثت نامحدود: برای اموالی با ارزش بیشتر از ۳ میلیون تومان صادر می شود. در این حالت، درخواست در روزنامه کثیرالانتشار آگهی می شود تا در صورت وجود اعتراض، امکان طرح آن فراهم شود. برای اموال بزرگ، اخذ گواهی نامحدود ضروری است.

نقش وکیل در تسهیل روند انحصار وراثت

در فرآیند انحصار وراثت بدون حضور همه ورثه، کمک گرفتن از یک وکیل متخصص ارث می تواند بسیار موثر باشد. وکیل می تواند تمامی مراحل از جمله جمع آوری مدارک، تنظیم استشهادیه، مراجعه به شورای حل اختلاف و پیگیری آگهی را بدون نیاز به حضور مستقیم شما انجام دهد. این امر به خصوص زمانی که سایر وراث همکاری نمی کنند، اهمیت دوچندانی پیدا می کند.

گام دوم حقوقی: تقسیم ترکه در صورت عدم توافق وراث

پس از اخذ گواهی انحصار وراثت و مشخص شدن وراث قانونی و سهم الارث هر یک، نوبت به تقسیم ترکه می رسد. این مرحله زمانی پیچیده تر می شود که وراث حاضر به تقسیم نباشند و نتوانند بر سر نحوه تقسیم اموال به توافق برسند. در چنین شرایطی، قانون راهکارهای مشخصی را ارائه داده است.

تفاوت انحصار وراثت و تقسیم ترکه

لازم است ابتدا به روشنی تفاوت این دو مفهوم را درک کنیم:

• انحصار وراثت: فرآیندی است که در آن، مشخص می شود چه کسانی وارث متوفی هستند و سهم الارث قانونی هر یک چقدر است. این مرحله تنها جنبه شناسایی و تأیید حقوقی دارد.
• تقسیم ترکه: عملیات اجرایی تقسیم فیزیکی اموال متوفی بین وراث است. این مرحله شامل توافق بر سر نحوه تقسیم، قیمت گذاری اموال و در نهایت انتقال مالکیت هر سهم به وارث مربوطه می شود.

دادخواست تقسیم ترکه

زمانی که مذاکرات وراث برای تقسیم اموال به نتیجه ای نمی رسد و وراث حاضر به تقسیم نباشند، هر یک از وراث می تواند با طرح دادخواست تقسیم ترکه، از دادگاه بخواهد تا به این موضوع رسیدگی کند. دادگاه صالح برای رسیدگی به این دعوا، دادگاه حقوقی (نه شورای حل اختلاف) آخرین محل اقامت متوفی است.

مراحل طرح دادخواست از طریق دفاتر خدمات قضایی به شرح زیر است:

1. تقدیم دادخواست: وارث متقاضی باید دادخواست تقسیم ترکه را از طریق دفاتر خدمات قضایی به دادگاه صالح تقدیم کند.
2. مستندات: گواهی انحصار وراثت نامحدود و مدارک مالکیت اموال، از مهمترین مستندات این دادخواست هستند.
3. ماده 300 قانون امور حسبی: این ماده قانونی تصریح می کند که در صورت تعدد ورثه، هر یک از آن ها می تواند از دادگاه درخواست تقسیم سهم خود را از سهم سایر ورثه بخواهد. این ماده، حق هر وارث برای درخواست تقسیم را تضمین می کند.
4. نقش کارشناس رسمی دادگستری: دادگاه در صورت نیاز، دستور به ارزیابی اموال توسط کارشناس رسمی دادگستری می دهد. کارشناس اموال را قیمت گذاری کرده و در صورت امکان، پیشنهاد تقسیم عادلانه را ارائه می کند.

با این فرآیند، حتی در صورت عدم همکاری کامل وراث، دادگاه می تواند تقسیم ترکه را به صورت قانونی انجام دهد.

چگونه اموال غیرقابل تقسیم را بفروشیم؟ دعوای فروش مال مشاع

در بسیاری از موارد، اموال موروثی مانند یک خانه کوچک یا قطعه زمینی که امکان تفکیک فیزیکی آن وجود ندارد، ماهیت «مال مشاع» پیدا می کنند. فروش ملک ورثه ای بدون رضایت یکی از وراث در حالت عادی امکان پذیر نیست.

در چنین شرایطی، اگر وراث حاضر به تقسیم نباشند و توافقی برای فروش ملک مشاع وجود نداشته باشد، راهکار قانونی موجود، درخواست فروش مال مشاع (دستور فروش) از دادگاه است. این دعوا زمانی مطرح می شود که امکان افراز (تقسیم فیزیکی) ملک وجود نداشته باشد یا افراز آن موجب کاهش ارزش ملک شود.

روند فروش مال مشاع توسط دادگاه به این صورت است که پس از صدور حکم فروش، ملک توسط اجرای احکام دادگستری به مزایده گذاشته می شود. پس از فروش ملک در مزایده اموال ورثه ای، مبلغ حاصل از فروش، بر اساس سهم الارث قانونی بین وراث تقسیم می شود. این روش، راه حلی نهایی برای خروج از بن بست اموال غیرقابل تقسیم است.

مواجهه با تصرف یکی از وراث در اموال موروثی

گاهی اوقات، پس از فوت متوفی، یکی از وراث بدون اجازه یا رضایت سایرین، اقدام به تصرف ملک ورثه ای می کند. این تصرف می تواند به شکل سکونت در ملک، اجاره دادن آن، یا حتی فروش بخشی از آن باشد. این وضعیت، حقوق سایر وراث را تضییع کرده و نیاز به اقدام قانونی دارد.

انواع تصرفات غیرمجاز

تصرفات غیرمجاز یکی از وراث در اموال موروثی می تواند اشکال مختلفی داشته باشد:

• سکونت انحصاری در ملک موروثی: یکی از وراث بدون پرداخت اجرت المثل ایام تصرف به سایر وراث، در ملک مشترک سکونت می کند.
• اجاره دادن یا بهره برداری بدون اجازه: وارث متصرف، ملک یا بخشی از آن را بدون اجازه سایر شرکا اجاره می دهد یا از آن به نفع خود بهره برداری می کند.
• فروش یا نقل و انتقال بدون رضایت سایرین: این جدی ترین نوع تصرف است که وارث بدون اذن سایرین، اقدام به فروش کل یا بخشی از مال مشاع می کند.

دعوای خلع ید مشاعی

در مواردی که یکی از ورثه، ملک مشاع را به صورت انحصاری در تصرف خود دارد و وراث حاضر به تقسیم نباشند، سایر وراث می توانند دعوای خلع ید مشاعی ملک ورثه ای را در دادگاه حقوقی مطرح کنند. هدف از این دعوا، رفع تصرف و خروج وارث متصرف از ملک است تا امکان استفاده مشترک یا تقسیم قانونی فراهم شود.

مستندات قانونی این دعوا شامل ماده 43 قانون اجرای احکام مدنی است که بیان می کند: در مواردی که حکم خلع ید علیه متصرف ملک مشاع به نفع مالک قسمتی از ملک صادر شده باشد، از تمام ملک خلع ید می شود، ولی تصرف محکوم له در ملک خلع ید شده مشمول مقررات املاک مشاعی است.

روند طرح دعوا و نتایج آن می تواند شامل موارد زیر باشد:

1. تقدیم دادخواست خلع ید به دادگاه حقوقی.
2. بررسی مدارک مالکیت و گواهی انحصار وراثت.
3. صدور حکم خلع ید که به موجب آن، متصرف مجبور به ترک ملک می شود.
4. امکان پلمپ موقت ملک توسط اجرای احکام تا زمان تعیین تکلیف نهایی.

ابطال معاملات فضولی

اگر یکی از وراث بدون اذن و رضایت سایر شرکا، اقدام به معامله (مانند فروش) کل یا بخشی از مال مشاع کند، این معامله از نظر قانونی «فضولی» تلقی می شود. ماده 581 قانون مدنی مقرر می دارد: تصرفات هر یک از شرکاء در صورتی که بدون اذن یا خارج از حدود اذن باشد فضولی بوده و تابع مقررات معاملات فضولی خواهد بود.

در چنین حالتی، سایر شرکا (وراث) حق دارند این معامله را تنفیذ (تأیید) یا رد کنند. اگر معامله را رد کنند، آن معامله باطل خواهد شد و می توانند دعوی ابطال معامله فضولی ملک مشاع را در دادگاه مطرح نمایند. این اقدام حقوقی به آن ها کمک می کند تا حقوق خود را در قبال معامله ای که بدون اجازه آن ها صورت گرفته، حفظ کنند و سهم الارث خود را مطالبه کنند.

آیا هر وارث می تواند سهم خود را جداگانه بفروشد؟

این سوال از جمله پرتکرارترین پرسش ها در زمینه تقسیم ترکه است، به ویژه زمانی که وراث حاضر به تقسیم نباشند یا در مورد کل مال مشاع به توافق نرسند.

پاسخ صریح و قانونی به این سوال بله است. مطابق ماده 583 قانون مدنی: هر یک از شرکاء می تواند بدون رضایت شرکاء دیگر سهم خود را جزئاً یا کلاً به شخص ثالثی منتقل کند. این ماده به صراحت حق هر وارث را برای فروش سهم مشاع خود، بدون نیاز به رضایت یا اجازه سایر وراث، تضمین می کند.

توضیح این تفاوت مهم است:

• فروش سهم مشاع خود: هر وارث می تواند سهم قانونی خود از یک مال مشاع (مثلاً دو دانگ از یک خانه) را به فرد دیگری بفروشد. در این حالت، خریدار جدید به جای فروشنده، شریک سایر وراث در آن مال می شود. این نوع فروش نیازی به رضایت بقیه وراث ندارد.
• فروش کل مال مشاع: اما برای فروش کل مال مشاع (مثلاً کل یک خانه) نیاز به رضایت همه شرکا (وراث) یا دستور فروش از دادگاه است (همانند فروش مال مشاع توسط دادگاه که پیشتر توضیح داده شد).

این تمایز حقوقی، نکته ای کلیدی است. اگر یکی از وراث سهمش را بخواهد و قصد فروش آن را داشته باشد، نیازی نیست که منتظر توافق یا همکاری دیگران بماند. اما باید توجه داشت که فروش سهم مشاع ممکن است با چالش هایی در بازار املاک روبرو شود، چرا که خریداران معمولاً تمایل به خرید مالکیت کامل یک ملک دارند تا سهم مشاع.

با این حال، این حق قانونی به وارث این امکان را می دهد که در صورت عدم همکاری ورثه در تقسیم ارث، راهی برای نقد کردن سهم خود و احقاق حقوق وراث در صورت عدم همکاری داشته باشد.

مدارک و مستندات حیاتی برای اقدامات حقوقی

در هر یک از مراحل قانونی مربوط به تقسیم ترکه و احقاق حق وراث، جمع آوری و ارائه مدارک و مستندات صحیح و کامل، از اهمیت بالایی برخوردار است. این مدارک به عنوان شواهد قانونی، روند رسیدگی را تسریع بخشیده و به صحت و اعتبار اقدامات شما کمک می کنند.

لیست مدارک اصلی که برای هرگونه اقدام حقوقی در صورت عدم همکاری ورثه در تقسیم ارث نیاز خواهید داشت، به شرح زیر است:

• گواهی فوت متوفی: اولین و اساسی ترین مدرک برای اثبات فوت و شروع فرآیند انحصار وراثت.
• گواهی انحصار وراثت (نامحدود): سندی که به طور رسمی وراث قانونی و سهم الارث هر یک را مشخص می کند. برای اموال با ارزش بالا، گواهی نامحدود ضروری است.
• تصویر مصدق شناسنامه و کارت ملی متوفی: برای اثبات هویت و مشخصات متوفی.
• تصویر مصدق شناسنامه و کارت ملی تمامی وراث: حتی وراثی که حاضر به همکاری نیستند. این مدارک برای شناسایی طرفین دعوا و احراز هویت آن ها ضروری است.
• تصویر مصدق اسناد مالکیت اموال (سند، قولنامه، اجاره نامه و غیره): برای اثبات مالکیت متوفی بر اموال و دارایی های مورد تقسیم.
• وصیت نامه (در صورت وجود): اگر متوفی وصیت نامه معتبری داشته باشد، نحوه تقسیم بخشی از اموال (تا ثلث دارایی) طبق آن صورت می گیرد.
• استشهادیه محضری: در مراحل اولیه انحصار وراثت برای تأیید وراث از سوی شهود.
• هرگونه مدرک دال بر دارایی متوفی: مانند گردش حساب بانکی، اوراق سهام، سند خودرو، یا هر مدرکی که نشان دهنده وجود دارایی های دیگر باشد.

آماده سازی دقیق این مدارک و ارائه آن ها به مراجع قضایی، نقش مهمی در پیشبرد پرونده و حصول نتیجه مطلوب خواهد داشت.

نقش وکیل متخصص ارث در تسریع و تسهیل روند

در شرایطی که وراث حاضر به تقسیم نباشند و پیچیدگی های قانونی فرآیند تقسیم ترکه افزایش یابد، بهره مندی از خدمات یک وکیل متخصص ارث می تواند تفاوت چشمگیری در نتیجه و سرعت پرونده ایجاد کند. وکیل، نه تنها یک راهنمای حقوقی است، بلکه یک نماینده مطلع و کارآمد برای احقاق حقوق شما خواهد بود.

مهمترین نقش ها و مزایای حضور وکیل متخصص ارث عبارتند از:

• مشاوره حقوقی تخصصی و ارائه بهترین راهکار: وکیل با دانش عمیق خود از قوانین تقسیم ارث و رویه های قضایی، می تواند شما را با بهترین و کم هزینه ترین راهکارها آشنا کند.
• تنظیم دقیق و صحیح دادخواست ها و لوایح: تنظیم مدارک حقوقی نیازمند دقت و آشنایی با اصطلاحات قانونی است. وکیل این کار را به نحو احسن انجام می دهد و از بروز اشتباهات جلوگیری می کند.
• نمایندگی در مراجع قضایی (دادگاه و شورای حل اختلاف): وکیل می تواند به جای شما در تمامی جلسات دادگاه و شورای حل اختلاف حضور یابد و از حقوق شما دفاع کند. این امر به خصوص زمانی که وراث حاضر به تقسیم نباشند یا در مناطق دوری زندگی می کنند، بسیار مهم است.
• پیگیری فعال و مداوم پرونده: وکیل مسئولیت پیگیری تمامی مراحل پرونده، از ابلاغ ها تا اجرای احکام را بر عهده می گیرد و شما را از جزئیات آن مطلع می سازد.
• حل اختلافات از طریق مصالحه: وکیل با تجربه خود، می تواند نقش میانجی را ایفا کرده و در صورت امکان، سایر وراث را به صلح و سازش دعوت کند تا از کشمکش های طولانی قضایی جلوگیری شود.
• کاهش استرس و صرفه جویی در زمان و انرژی وراث: واگذاری امور حقوقی به یک متخصص، بار روانی سنگینی را از دوش وراث برمی دارد و آن ها می توانند با آرامش خاطر بیشتری به امور زندگی خود بپردازند.

در واقع، وکیل متخصص ارث یک سرمایه گذاری برای دستیابی سریع تر و مطمئن تر به حقوق قانونی شماست، به ویژه در پرونده های پیچیده ای که عدم همکاری ورثه در تقسیم ارث وجود دارد.

نمونه دادخواست فروش ملک مشاع

یکی از راه حل های حقوقی که در صورت عدم همکاری وراث در تقسیم ارث و غیرقابل تفکیک بودن مال موروثی مطرح می شود، دادخواست فروش مال مشاع است. این دادخواست زمانی تقدیم می شود که امکان تقسیم فیزیکی (افراز) ملک وجود نداشته باشد یا افراز آن به ضرر وراث باشد و وراث حاضر به تقسیم نباشند.

ساختار کلی یک دادخواست فروش ملک مشاع به شرح زیر است. این تنها یک نمونه عمومی است و بسته به جزئیات هر پرونده، محتوای آن ممکن است تغییر کند:

خواهان:
نام و نام خانوادگی: [نام وارث یا وراث درخواست کننده]
کد ملی: [کد ملی خواهان]
نشانی: [نشانی کامل خواهان]

خوانده:
نام و نام خانوادگی: [نام وارث یا وراث غیرهمکار و یا تمامی وراث که در دعوا هستند]
کد ملی: [کد ملی خوانده]
نشانی: [نشانی کامل خوانده]

وکیل:
(در صورت داشتن وکیل، مشخصات وکیل درج می شود)

خواسته:
«تقاضای صدور حکم بر فروش مال مشاع به پلاک ثبتی [شماره پلاک ثبتی] واقع در [آدرس ملک] و تقسیم وجه حاصل از فروش بین وراث مطابق گواهی حصر وراثت.»

دلایل و منضمات:
1.  تصویر مصدق گواهی انحصار وراثت (نامحدود)
2.  تصویر مصدق سند مالکیت پلاک ثبتی [شماره پلاک ثبتی]
3.  پاسخ استعلام ثبتی ملک
4.  تقاضای جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری جهت ارزیابی ملک و تعیین قابلیت یا عدم قابلیت افراز
5.  (در صورت وجود) وصیت نامه
6.  (در صورت وجود) هرگونه مدرک دال بر عدم توافق وراث برای تقسیم یا فروش

شرح دادخواست:
احتراماً به استحضار عالی می رساند:
1.  مرحوم/مرحومه [نام و نام خانوادگی متوفی] در تاریخ [تاریخ فوت] فوت نموده اند و اینجانب [نام خواهان] به همراه خوانده/خواندگان محترم، از وراث قانونی ایشان می باشیم.
2.  ماترک باقی مانده از متوفی، شامل یک دستگاه [نوع ملک، مثلاً آپارتمان، زمین کشاورزی] به پلاک ثبتی [شماره پلاک ثبتی] واقع در [آدرس کامل ملک] می باشد که سند مالکیت آن به پیوست تقدیم می گردد.
3.  پس از فوت متوفی، گواهی انحصار وراثت به شماره [شماره گواهی] صادر شده و سهم الارث هر یک از وراث در آن مشخص گردیده است.
4.  علی رغم تلاش های مکرر اینجانب و سایر وراث همکار برای تقسیم ماترک و یا فروش ملک ورثه ای مذکور، متأسفانه خوانده/خواندگان محترم به دلیل [ذکر دلیل عدم همکاری، مثلاً عدم حضور، عدم رضایت بر قیمت، لجبازی] حاضر به همکاری و توافق بر تقسیم یا فروش ملک نمی باشند.
5.  از آنجایی که ملک مورد بحث به دلیل [ذکر علت غیرقابل افراز بودن، مثلاً ابعاد کوچک، ماهیت واحد آپارتمانی] غیرقابل افراز است و تقسیم آن به قطعات کوچکتر موجب ضرر و کاهش ارزش قابل توجهی خواهد شد، اینجانب چاره ای جز طرح دادخواست فروش مال مشاع نداشته ام.
6.  لذا، مستنداً به ماده 300 قانون امور حسبی و سایر قوانین مربوطه، از محضر دادگاه محترم استدعا دارم که پس از جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری و تأیید عدم قابلیت افراز، حکم بر فروش مال مشاع پلاک ثبتی مذکور از طریق مزایده و تقسیم وجه حاصل از فروش بین وراث به نسبت سهم الارث قانونی آن ها صادر فرمایید.

با تشکر و احترام
[امضاء خواهان]

سوالات متداول

اگر یکی از وراث در خارج از کشور باشد، چطور باید تقسیم ارث را انجام داد؟

اگر یکی از وراث در خارج از کشور باشد و وراث حاضر به تقسیم نباشند، همچنان امکان پیگیری وجود دارد. وارث مقیم خارج می تواند به یک وکیل در ایران وکالت رسمی بدهد تا وکیل به نمایندگی از او در تمامی مراحل انحصار وراثت و تقسیم ترکه حضور یابد. اگر وارث مقیم خارج وکالت ندهد یا حاضر به همکاری نباشد، سایر وراث می توانند از طریق دادگاه و با طرح دادخواست تقسیم ترکه یا فروش مال مشاع، مراحل قانونی را پیش ببرند. ابلاغ اوراق قضایی به وارث خارج از کشور نیز از طریق مراجع قانونی و کنسولی امکان پذیر است.

مدت زمان تقریبی روند تقسیم ترکه از طریق دادگاه چقدر است؟

مدت زمان روند تقسیم ترکه از طریق دادگاه، بسته به پیچیدگی پرونده، تعداد اموال، میزان اختلافات بین وراث، و حجم کاری دادگاه متفاوت است. به طور کلی، این فرآیند می تواند از چند ماه تا چند سال به طول بینجامد. پرونده هایی که نیاز به کارشناسی های متعدد، استعلامات ثبتی، یا فروش مال مشاع توسط دادگاه دارند، زمان بیشتری می برند. حضور وکیل مجرب می تواند به تسریع این روند کمک کند.

هزینه های قانونی و دادرسی (مانند نیم عشر دولتی) چگونه محاسبه می شود؟

هزینه های قانونی و دادرسی در پرونده های تقسیم ترکه شامل موارد مختلفی است. از جمله: هزینه دادرسی که بر اساس ارزش خواسته (سهم الارث مورد درخواست) محاسبه می شود، حق الوکاله وکیل (در صورت استفاده از وکیل)، هزینه های کارشناسی رسمی دادگستری، و هزینه های اجراییه مانند «نیم عشر دولتی». نیم عشر دولتی در مرحله اجرای حکم (پس از صدور حکم قطعی و در صورت نیاز به اقدامات اجرایی) از مبلغ محکوم به (ارزش سهم الارث) دریافت می شود. این هزینه ها معمولاً به عهده خواهان است اما در نهایت می تواند بر حسب رأی دادگاه از محل ترکه یا از وراث مطالبه شود.

آیا می توانیم سهم الارث خود را به یکی از وراث دیگر یا شخص ثالث صلح کنیم؟

بله، حقوق وراث در صورت عدم همکاری محدود نیست. هر وارث، پس از مشخص شدن سهم الارث خود از طریق گواهی انحصار وراثت، می تواند سهم خود را به هر شخص دیگری، از جمله یکی از وراث یا شخص ثالث، صلح یا انتقال دهد. این انتقال می تواند به صورت فروش، هبه (بخشش)، یا صلح صورت گیرد. این اقدام نیازی به رضایت سایر وراث ندارد، زیرا هر وارث مالک سهم خود محسوب می شود و حق تصرف در آن را دارد. اما اگر مال به صورت مشاع باشد، خریدار جدید نیز در همان حالت اشاعه شریک خواهد شد.

اگر یکی از وراث اقدام به سرقت یا اختفای اموال متوفی کند چه باید کرد؟

اگر یکی از وراث اقدام به سرقت یا اختفای اموال متوفی کند، این عمل می تواند از جنبه های حقوقی و کیفری قابل پیگیری باشد. سایر وراث می توانند ابتدا با ارائه شواهد و مدارک به دادگاه حقوقی، درخواست مهر و موم و تحریر ترکه را مطرح کنند. این اقدام باعث می شود که تمامی اموال متوفی شناسایی و تحت نظارت دادگاه قرار گیرد. علاوه بر این، می توانند شکایت کیفری سرقت یا خیانت در امانت را علیه وارث متخلف در دادسرا مطرح کنند. پیگیری اینگونه دعاوی نیازمند ادله قوی و مشاوره با وکیل متخصص ارث است تا حقوق از دست رفته بازگردانده شود.

نتیجه گیری

مدیریت و تقسیم ترکه پس از فوت متوفی، به خودی خود فرآیندی دشوار است و این دشواری زمانی افزایش می یابد که وراث حاضر به تقسیم نباشند. در چنین شرایطی، آگاهی از قوانین تقسیم ارث و استفاده از راهکارهای حقوقی موجود، کلید احقاق حقوق وراث است. فراموش نکنید که قانون گذار برای هر یک از این بن بست ها، چاره ای اندیشیده است تا هیچ حقی پایمال نشود.

مهمترین نکات این است که انحصار وراثت بدون حضور همه ورثه امکان پذیر است و هر وارث می تواند به تنهایی برای دریافت گواهی انحصار وراثت اقدام کند. همچنین، در صورت عدم توافق بر سر تقسیم ترکه، می توانید دادخواست تقسیم ترکه یا در صورت لزوم دادخواست فروش مال مشاع را به دادگاه تقدیم کنید. در مواجهه با تصرف ملک ورثه ای توسط یکی از وراث یا معاملات غیرمجاز، دعوای خلع ید مشاعی ملک ورثه ای و ابطال معامله فضولی ملک مشاع راهکارهای قانونی موثری هستند.

در تمامی این مراحل، نقش یک وکیل متخصص ارث بی بدیل است. وکیل با ارائه مشاوره دقیق، تنظیم صحیح دادخواست ها و پیگیری مستمر پرونده، می تواند مسیر قانونی را برای شما هموار کرده و از اتلاف وقت و انرژی شما جلوگیری کند. اقدام به موقع و مشورت با متخصصین حقوقی، بهترین راه برای رسیدن به نتیجه مطلوب و آرامش خاطر است.

اگر شما نیز با چالش عدم همکاری ورثه در تقسیم ارث روبرو هستید و وراث حاضر به تقسیم نباشند، می توانید با یک وکیل متخصص ارث مشورت کنید تا راهنمایی های لازم برای احقاق حق خود را دریافت کنید و در سریع ترین زمان ممکن به سهم قانونی خود دست یابید.