شرایط گرفتن وکیل معاضدتی

دریافت وکیل معاضدتی، راهکاری قانونی برای افرادی است که توانایی پرداخت هزینه های وکیل را ندارند تا بتوانند از حقوق خود در مراجع قضایی دفاع کنند. این سازوکار، دسترسی عادلانه به عدالت را برای همه شهروندان، بدون توجه به وضعیت مالی آن ها، تضمین می کند و از پایمال شدن حقوق افراد آسیب پذیر جلوگیری به عمل می آورد.

دسترسی به عدالت و امکان دفاع از حقوق قانونی، یکی از ارکان اصلی هر نظام حقوقی پیشرفته است. با این حال، بسیاری از شهروندان به دلیل عدم تمکن مالی، قادر به پرداخت حق الوکاله وکیل نبوده و ممکن است در مسیر پیچیده دادگستری، حقوقشان نادیده گرفته شود. قانون گذار ایرانی با درک این چالش، نهاد «وکالت معاضدتی» را پیش بینی کرده است تا هیچ فردی به خاطر فقر، از داشتن وکیل محروم نماند. این مقاله به تفصیل به بررسی شرایط، مراحل، مدارک لازم و تفاوت های کلیدی وکالت معاضدتی با سایر انواع وکالت می پردازد تا راهنمایی جامع و کاربردی برای متقاضیان باشد.

وکیل معاضدتی چیست؟ تعریفی حقوقی و کاربردی

مفهوم «معاضدت» در لغت به معنای یاری کردن، کمک کردن و بازوی یکدیگر بودن است. در بستر حقوقی، «وکالت معاضدتی» به معنای ارائه کمک و پشتیبانی حقوقی به افرادی است که به دلیل ناتوانی مالی، قادر به استخدام وکیل نیستند. این نوع وکالت با هدف تضمین اصل برابری در برابر قانون و دسترسی همگانی به عدالت شکل گرفته است.

تعریف قانونی وکیل معاضدتی به طور مشخص در ماده ۲۴ قانون وکالت آمده است. بر اساس این ماده، وکیل معاضدتی، وکیلی است که برای کسانی تعیین می شود که توانایی و قدرت پرداخت حق الوکاله را ندارند. این افراد می توانند از مراجع ذیصلاح درخواست وکیل معاضدتی کنند. مراجع صالح برای تعیین وکیل معاضدتی در ایران عبارتند از کانون های وکلای دادگستری و همچنین مرکز وکلای قوه قضاییه. این نهادها پس از بررسی درخواست متقاضی و احراز شرایط لازم، یک وکیل دادگستری را جهت پیگیری پرونده به وی معرفی می کنند.

وکلای معاضدتی که از سوی این مراجع معرفی می شوند، موظف به پذیرش پرونده هستند و حق ندارند بدون دلیل موجه از قبول آن امتناع ورزند. این اقدام نه تنها یک وظیفه قانونی، بلکه یک مسئولیت اجتماعی برای وکلای دادگستری محسوب می شود که به حفظ کرامت انسانی و اجرای عدالت کمک شایانی می کند. هدف اصلی این سیستم، ایجاد یک بستر حمایتی است تا ضعف مالی، مانع از احقاق حقوق شهروندان نشود.

بر اساس ماده ۲۴ قانون وکالت، وکیل معاضدتی برای افرادی تعیین می شود که قادر به پرداخت حق الوکاله نیستند و مراجع مربوطه پس از احراز شرایط، وکیل را به آن ها معرفی می کنند.

تفاوت وکیل معاضدتی و وکیل تسخیری: شفاف سازی ابهامات

یکی از سؤالات رایج در زمینه کمک های حقوقی برای افراد کم بضاعت، تفاوت میان وکیل معاضدتی و وکیل تسخیری است. هرچند هر دو نوع وکالت با هدف حمایت از افرادی که توانایی مالی استخدام وکیل را ندارند، شکل گرفته اند، اما در ماهیت، نوع دعاوی، مرجع تعیین کننده و نحوه پرداخت حق الوکاله تفاوت های اساسی دارند. درک این تفاوت ها برای متقاضیان کمک های حقوقی ضروری است تا بتوانند درخواست خود را به مرجع صحیح ارائه دهند.

ویژگی	وکیل معاضدتی	وکیل تسخیری
نوع دعوا	دعاوی حقوقی (مانند مالی، خانوادگی، ملکی)	دعاوی کیفری (جرایم مختلف)
مرجع تعیین کننده	کانون وکلای دادگستری یا مرکز وکلای قوه قضاییه	دادگاه (قاضی پرونده)
وضعیت مالی متقاضی	عدم تمکن مالی (اعسار) متقاضی باید اثبات شود.	می تواند دارای تمکن مالی باشد یا نباشد؛ در برخی جرایم اجباری است.
اختیار انتخاب وکیل	متقاضی امکان درخواست از مرجع خاص را دارد، اما انتخاب نهایی وکیل توسط مرجع است.	وکیل مستقیماً توسط دادگاه تعیین می شود و متهم حق انتخاب وکیل خاصی را ندارد.
نحوه پرداخت حق الوکاله	در صورت پیروزی و وصول محکوم به از آن محل، در غیر این صورت توسط کانون وکلا/دولت.	توسط دولت (قوه قضاییه) پرداخت می شود؛ مگر در صورت پیروزی که طرف مقابل ملزم به پرداخت است.
اجباری بودن	اختیاری است و به درخواست متقاضی بستگی دارد.	در برخی جرایم مهم (مانند اعدام یا حبس ابد) حتی بدون درخواست متهم، اجباری است.

دعاوی حقوقی در مقابل دعاوی کیفری

بارزترین تفاوت میان این دو نوع وکالت، در ماهیت دعاویی است که پوشش می دهند. وکیل معاضدتی صرفاً برای دعاوی با ماهیت حقوقی تعیین می شود؛ این دعاوی شامل اختلافات مالی، خانوادگی (به جز جنبه های کیفری)، ملکی، قراردادی و سایر امور مدنی است. در مقابل، وکیل تسخیری منحصراً در دعاوی کیفری و جزایی به کار گرفته می شود. در پرونده های کیفری، به ویژه در جرایم مهمی که مجازات های سنگینی مانند اعدام یا حبس ابد دارند، حضور وکیل تسخیری حتی در صورت عدم درخواست متهم یا تمکن مالی وی، از سوی دادگاه الزامی است.

مرجع تعیین کننده

مرجع تعیین وکیل نیز متفاوت است. وکیل معاضدتی پس از درخواست فرد و احراز عدم تمکن مالی وی، توسط کانون وکلای دادگستری (هر استان) یا واحد معاضدت حقوقی مرکز وکلای قوه قضاییه تعیین و معرفی می شود. اما وکیل تسخیری مستقیماً و از سوی دادگاهی که به پرونده کیفری رسیدگی می کند، برای متهم تعیین می گردد. این تفاوت نشان می دهد که وکیل معاضدتی بیشتر یک خدمت اجتماعی و حمایتی از سوی نهادهای وکالتی است، در حالی که وکیل تسخیری بخشی از فرایند دادرسی کیفری برای تضمین حق دفاع متهم محسوب می شود.

وضعیت مالی متقاضی و اختیار انتخاب وکیل

برای دریافت وکیل معاضدتی، عدم تمکن مالی متقاضی (اعسار از پرداخت حق الوکاله) باید به دقت اثبات شود. این شرط بنیادین برای بهره مندی از این نوع وکالت است. متقاضی درخواست خود را به مرجع مربوطه (کانون وکلا یا مرکز وکلا) ارائه می دهد و پس از بررسی، وکیل معرفی می شود. هرچند متقاضی نمی تواند وکیل خاصی را انتخاب کند، اما حق درخواست از این مراجع را دارد. در مورد وکیل تسخیری، وضعیت مالی متهم همیشه ملاک نیست. در بسیاری از موارد، به ویژه در جرایم با مجازات های سنگین، صرف نظر از توان مالی متهم، حضور وکیل اجباری است و دادگاه راساً وکیل تسخیری را تعیین می کند و متهم در انتخاب آن نقشی ندارد.

نحوه پرداخت حق الوکاله

یکی دیگر از تفاوت های مهم، نحوه پرداخت حق الوکاله است. در وکالت تسخیری، حق الوکاله وکیل معمولاً از بودجه عمومی کشور (قوه قضاییه) پرداخت می شود. اما در وکالت معاضدتی، اصل بر این است که موکل معسر حق الوکاله ای پرداخت نمی کند. با این حال، اگر متقاضی در دعوا پیروز شود و مبلغ یا مالی از طرف مقابل وصول گردد، حق الوکاله وکیل از همان محل وصول شده پرداخت خواهد شد. در غیر این صورت، حق الوکاله توسط کانون وکلا یا از بودجه دولتی مربوط به این امر تامین می شود.

شرایط اصلی گرفتن وکیل معاضدتی: چه کسی واجد شرایط است؟

برای اینکه فردی بتواند از مزایای وکالت معاضدتی بهره مند شود و از خدمات یک وکیل دادگستری بدون پرداخت حق الوکاله استفاده کند، باید شرایط خاصی را دارا باشد. این شرایط عمدتاً بر اساس ماده ۲۴ قانون وکالت و آیین نامه های اجرایی مرتبط با آن تدوین شده اند و درک دقیق آن ها برای هر متقاضی ضروری است.

۱. عدم تمکن مالی متقاضی (اعسار از پرداخت حق الوکاله)

مهمترین و اساسی ترین شرط برای گرفتن وکیل معاضدتی، اثبات عدم تمکن مالی متقاضی برای پرداخت حق الوکاله وکیل است. مفهوم «اعسار» در اینجا به معنای ناتوانی فرد در پرداخت هزینه های دادرسی و حق الوکاله وکیل است. این ناتوانی باید برای مراجع ذیصلاح (کانون وکلا یا مرکز وکلای قوه قضاییه) محرز گردد. معیار تشخیص اعسار معمولاً بر اساس مجموع دارایی ها، درآمدها و هزینه های ضروری زندگی فرد صورت می گیرد.

• معیارهای تشخیص و اثبات اعسار: متقاضی باید مدارکی را ارائه دهد که نشان دهنده عدم توانایی مالی اوست. این مدارک می تواند شامل موارد زیر باشد:
  • استشهادیه کتبی محلی: گواهی کتبی از افراد معتمد محلی یا نیروی انتظامی که عدم تمکن مالی متقاضی را تأیید کند.
  • شهادت شهود: معرفی دو نفر شاهد که از وضعیت مالی متقاضی آگاه باشند و در صورت لزوم در مرجع مربوطه شهادت دهند.
  • گواهی از مراجع ذیصلاح: مانند گواهی بیکاری از اداره کار، فیش حقوقی یا حکم بازنشستگی با مبلغ پایین، مدارک مربوط به تحت پوشش نهادهای حمایتی بودن (مانند کمیته امداد یا بهزیستی).
  • اظهارنامه مالیاتی: برای افرادی که کسب وکار دارند و مالیات پرداخت می کنند، اظهارنامه مالیاتی می تواند وضعیت مالی آن ها را نشان دهد.
• تبصره: مفهوم تغییر وضعیت مالی و تأثیر آن: در صورتی که پس از معرفی وکیل معاضدتی، وضعیت مالی متقاضی بهبود یابد و از اعسار خارج شود، موظف به پرداخت حق الوکاله به وکیل خود خواهد بود. این موضوع تضمین می کند که از خدمات معاضدتی سوءاستفاده نشود و تنها افراد واقعاً نیازمند از آن بهره مند گردند.

۲. ذی نفع یا دارای سمت بودن متقاضی در دعوا

یکی دیگر از شرایط اصلی، این است که متقاضی خود باید به صورت مستقیم ذی نفع یا دارای سمت قانونی در دعوایی باشد که درخواست وکیل معاضدتی برای آن مطرح می شود. به عبارت دیگر، متقاضی باید خواهان (طرح کننده دعوا) یا خوانده (طرف دعوا) در آن پرونده حقوقی باشد. این امر به این معناست که نمی توان برای دفاع از حقوق شخص ثالث یا به نمایندگی از فردی دیگر، وکیل معاضدتی درخواست کرد مگر اینکه به صورت قانونی نماینده یا ولی او باشد. این شرط از طرح دعاوی بی مورد و سوءاستفاده از سیستم معاضدت حقوقی جلوگیری می کند.

۳. حقوقی بودن ماهیت دعوا

وکالت معاضدتی صرفاً برای دعاوی با ماهیت حقوقی پیش بینی شده است. این بدان معناست که متقاضیان تنها در پرونده هایی که جنبه مدنی دارند (مانند دعاوی مالی، ملکی، خانوادگی، قراردادها و…) می توانند درخواست وکیل معاضدتی بدهند و در دعاوی کیفری (مانند سرقت، کلاهبرداری، ضرب و جرح و…) این امکان وجود ندارد. برای دعاوی کیفری، سازوکار دیگری تحت عنوان «وکیل تسخیری» وجود دارد که پیشتر به تفاوت های آن اشاره شد.

۴. واهی نبودن دعوا و داشتن دلایل ظاهراً موجه

این شرط برای جلوگیری از اتلاف وقت مراجع قضایی و وکلای دادگستری و همچنین ممانعت از طرح دعاوی بی اساس یا با هدف ایذا و آزار دیگران وضع شده است. متقاضی باید برای دعوای خود، دلایل و مستندات ظاهراً موجهی ارائه دهد. به عبارت دیگر، ادعای وی نباید کاملاً بی اساس و غیرقابل دفاع به نظر برسد. کمیسیون یا واحد معاضدت حقوقی، پیش از معرفی وکیل، مستندات اولیه پرونده را بررسی می کند تا از وجود حداقل شواهد و دلایل برای طرح دعوا اطمینان حاصل کند. این بررسی به معنای قضاوت قطعی در مورد حقانیت دعوا نیست، بلکه تنها به منظور ارزیابی ابتدایی از صحت و سقم ظاهری آن است.

آیا خواهان و خوانده هر دو می توانند درخواست دهند؟

بله، هیچ تفاوتی در این خصوص وجود ندارد. هم خواهان (کسی که دعوا را مطرح می کند) و هم خوانده (کسی که دعوا علیه او مطرح شده است) در صورت دارا بودن سایر شرایط (به ویژه عدم تمکن مالی)، می توانند درخواست وکیل معاضدتی را به مراجع ذیصلاح ارائه دهند. این امر تضمین می کند که حق دفاع برای هر دو طرف دعوا، فارغ از وضعیت مالی، حفظ شود.

مراحل گام به گام درخواست وکیل معاضدتی: از کجا شروع کنیم؟

درخواست وکیل معاضدتی یک فرآیند مشخص و چندمرحله ای دارد که برای اطمینان از صحت و کارآمدی آن، باید به دقت رعایت شود. آگاهی از این مراحل به متقاضیان کمک می کند تا با آمادگی کامل و بدون اتلاف وقت، برای احقاق حقوق خود اقدام کنند.

مرحله ۱: مراجعه به مرجع ذیصلاح

اولین گام برای درخواست وکیل معاضدتی، مراجعه به یکی از مراجع رسمی ارائه دهنده این خدمات است. این مراجع عبارتند از:

• کانون وکلای دادگستری: متقاضیان می توانند به کانون وکلای دادگستری استانی که در آن اقامت دارند یا پرونده حقوقی خود را در دادگاه های آن استان مطرح کرده اند، مراجعه کنند. هر کانون وکلا، واحد یا کمیسیون مشخصی برای امور معاضدتی دارد.
• واحد معاضدت حقوقی مرکز وکلای قوه قضاییه: مرکز وکلای قوه قضاییه نیز در هر استان، واحد معاضدت حقوقی خود را دارد که متقاضیان می توانند درخواست خود را به آنجا ارائه دهند.

مراجعه حضوری به این واحدها معمولاً اولین قدم است، جایی که متقاضی می تواند اطلاعات اولیه را کسب کرده و فرم های مربوطه را دریافت کند.

مرحله ۲: تکمیل فرم درخواست

پس از مراجعه به مرجع ذیصلاح، متقاضی باید فرم مخصوص درخواست وکیل معاضدتی را تکمیل کند. این فرم شامل اطلاعات هویتی متقاضی (نام، نام خانوادگی، کد ملی، آدرس، شماره تماس)، اطلاعات مربوط به پرونده (نوع دعوا، خواهان یا خوانده بودن، شرح مختصری از موضوع دعوا و دلایل آن) و همچنین اطلاعاتی در مورد وضعیت مالی متقاضی برای اثبات اعسار است. تکمیل دقیق و صادقانه این فرم از اهمیت بالایی برخوردار است.

مرحله ۳: ارائه مدارک لازم

همراه با فرم تکمیل شده، متقاضی باید کلیه مدارک مورد نیاز را نیز ارائه دهد. این مدارک شامل مدارک شناسایی، اسناد و مستندات مربوط به پرونده حقوقی و مهم تر از همه، مدارک اثبات کننده عدم تمکن مالی است که در بخش بعدی به تفصیل به آن ها خواهیم پرداخت. جمع آوری کامل مدارک پیش از مراجعه، می تواند فرآیند رسیدگی به درخواست را تسریع بخشد.

مرحله ۴: بررسی توسط کمیسیون/واحد معاضدت

پس از ارائه درخواست و مدارک، کمیسیون یا واحد معاضدت حقوقی در کانون وکلا یا مرکز وکلا، درخواست را مورد بررسی قرار می دهد. این بررسی شامل موارد زیر است:

• تحقیقات در مورد وضعیت مالی: ممکن است واحد معاضدت از طریق استعلام از مراجع ذیصلاح، بررسی اسناد ارائه شده، یا حتی تحقیق محلی، وضعیت مالی متقاضی را برای احراز اعسار مورد بررسی دقیق قرار دهد.
• بررسی ماهیت دعوا: کمیسیون همچنین پرونده و دلایل ارائه شده را بررسی می کند تا مطمئن شود دعوا واهی نیست و دارای حداقل دلایل ظاهری برای پیگیری حقوقی است.
• مدت زمان تقریبی بررسی: این فرآیند ممکن است بسته به حجم کار و پیچیدگی پرونده، از چند روز تا چند هفته به طول انجامد. متقاضی باید صبور باشد و در صورت لزوم، پاسخگوی سؤالات و درخواست های تکمیلی مرجع رسیدگی کننده باشد.

مرحله ۵: معرفی وکیل معاضدتی

در صورتی که درخواست متقاضی پذیرفته شود و شرایط لازم احراز گردد، واحد معاضدت یک وکیل دادگستری را به عنوان وکیل معاضدتی به متقاضی معرفی می کند. این معرفی نامه به متقاضی و همچنین به وکیل منتخب ابلاغ می شود. وکیل معرفی شده موظف است پرونده را قبول کرده و اقدامات قانونی لازم را انجام دهد. وظایف و اختیارات وکیل معاضدتی پس از پذیرش، تفاوتی با یک وکیل عادی ندارد و او باید با جدیت و تخصص لازم، از حقوق موکل خود دفاع کند.

مرحله ۶: پیگیری و گزارش دهی

پس از معرفی وکیل و شروع به کار او، وکیل معاضدتی موظف است در مراحل مختلف پرونده، گزارش اقدامات و پیشرفت کار را به واحد معاضدت حقوقی مرجع مربوطه ارائه دهد. این گزارش دهی برای نظارت بر عملکرد وکیل و اطمینان از انجام صحیح وکالت صورت می گیرد. همچنین، متقاضی (موکل) نیز نقش مهمی در همکاری با وکیل خود، ارائه اطلاعات دقیق و به موقع و پیگیری امور پرونده دارد. همکاری مؤثر موکل و وکیل، کلید موفقیت در پرونده های معاضدتی است.

مدارک لازم و مستندات ضروری برای درخواست وکیل معاضدتی: چک لیست کامل

برای تسهیل فرآیند درخواست وکیل معاضدتی، جمع آوری دقیق و کامل مدارک لازم، امری حیاتی است. این مدارک به مراجع ذیصلاح کمک می کنند تا در کوتاه ترین زمان ممکن، وضعیت متقاضی را بررسی و تصمیم گیری نمایند. در ادامه، چک لیستی از مدارک ضروری ارائه می شود:

1. تصویر شناسنامه و کارت ملی متقاضی: ارائه کپی برابر با اصل مدارک هویتی برای احراز هویت درخواست کننده ضروری است.
2. اصل یا رونوشت مصدق کلیه اوراق و مستندات مربوط به پرونده: این شامل تمام مدارکی است که به موضوع دعوا ارتباط پیدا می کند. بسته به نوع دعوا، ممکن است شامل موارد زیر باشد:
   • دادخواست: در صورتی که متقاضی خواهان دعوا باشد.
   • اظهارنامه: اگر اظهارنامه ای رد و بدل شده است.
   • لایحه ها و اوراق قضایی: هرگونه مکاتبه یا سند حقوقی مرتبط با پرونده.
   • مدارک مالکیت: در دعاوی ملکی.
   • قراردادها: در دعاوی قراردادی.
   • تصاویر اسناد و مدارک اثبات کننده ادعا: هر سندی که برای اثبات حقانیت ادعای متقاضی لازم است.
3. استشهادیه کتبی محلی:
   • این استشهادیه باید توسط حداقل دو نفر از افراد معتمد محلی که از وضعیت مالی متقاضی آگاه هستند، امضا شده باشد و در آن صراحتاً به عدم تمکن مالی متقاضی برای پرداخت حق الوکاله گواهی داده شود.
   • جهت اعتبار، لازم است امضاهای شهود در یکی از مراجع رسمی مانند دفتر اسناد رسمی، یا کلانتری محل اقامت متقاضی، گواهی شود. فرم نمونه استشهادیه معمولاً در واحدهای معاضدت موجود است و متقاضی می تواند با دریافت آن، نسبت به تکمیل و گواهی امضا اقدام کند.
4. هرگونه گواهی یا مدرکی دال بر عدم تمکن مالی: علاوه بر استشهادیه، ارائه مدارک تکمیلی که وضعیت مالی متقاضی را تأیید کند، می تواند به تسریع فرآیند کمک کند. این مدارک می تواند شامل:
   • گواهی بیکاری از اداره کار.
   • فیش حقوقی با درآمد ناچیز.
   • گواهی تحت پوشش کمیته امداد یا سازمان بهزیستی بودن.
   • اسناد مربوط به بدهی های سنگین یا اقساط بانکی (در صورت وجود).
   • عدم سابقه مالیاتی یا سوابق نشان دهنده درآمد پایین.
5. درخواست کتبی وکیل معاضدتی: متقاضی باید یک درخواست کتبی خطاب به مرجع ذیصلاح تنظیم و در آن علت درخواست وکیل معاضدتی (عدم تمکن مالی) و موضوع پرونده را شرح دهد. این درخواست می تواند به صورت یک نامه اداری ساده باشد.

جمع آوری دقیق و منظم این مدارک نه تنها فرآیند بررسی را برای مراجع آسان تر می کند، بلکه به متقاضی نیز کمک می کند تا با اطمینان بیشتری مراحل درخواست را طی نماید. در صورت ناقص بودن مدارک، فرآیند ممکن است طولانی تر شود یا حتی با مشکل مواجه گردد.

هزینه ها و حق الوکاله وکیل معاضدتی: مکانیزم پرداخت

یکی از دغدغه های اصلی افراد نیازمند وکیل معاضدتی، نحوه پرداخت حق الوکاله و سایر هزینه های مربوط به پرونده است. سیستم وکالت معاضدتی به گونه ای طراحی شده تا بار مالی از دوش موکلان معسر برداشته شود، اما این به معنای عدم پرداخت حق الوکاله به وکیل نیست؛ بلکه مکانیزم پرداخت آن متفاوت است. در این بخش، به تفصیل به این موضوع می پردازیم.

اصل: عدم پرداخت حق الوکاله توسط موکل معسر

قاعده کلی و اساسی در وکالت معاضدتی این است که موکل، به دلیل عدم تمکن مالی و اثبات اعسار، هیچ حق الوکاله ای به وکیل خود پرداخت نمی کند. این اصل برای تضمین دسترسی به عدالت برای تمام اقشار جامعه وضع شده است و وکیل معاضدتی نمی تواند از موکل خود بابت حق الوکاله، حق المشاوره یا سایر موارد مشابه، وجهی دریافت کند. تنها هزینه ای که موکل معسر ممکن است مکلف به پرداخت آن باشد، هزینه های تمبر دادرسی است که آن هم در صورت اثبات اعسار از پرداخت هزینه های دادرسی، می تواند مشمول معافیت شود.

استثناء ۱: پیروزی در دعوا و وصول محکوم به

مهمترین استثنا در مورد پرداخت حق الوکاله وکیل معاضدتی، مربوط به مواردی است که موکل در دعوا پیروز شده و به موجب رأی دادگاه، محکوم به (مبلغ یا عین مال) از طرف مقابل وصول می گردد. در این شرایط، بر اساس ماده ۲۳ قانون وکالت، حق الوکاله وکیل معاضدتی از محل همان محکوم به وصول شده، پرداخت می شود. میزان این حق الوکاله بر اساس تعرفه های قانونی تعیین می گردد و معمولاً درصدی از مبلغ محکوم به است که در قانون مشخص شده است. این مکانیزم ensures که وکیل نیز در صورت موفقیت در پرونده، از زحمات خود بی بهره نماند و در عین حال، بار مالی بر دوش موکل معسر قرار نگیرد.

استثناء ۲: عدم وصول محکوم به یا عدم پیروزی

در صورتی که موکل معسر در دعوا پیروز نشود، یا حتی در صورت پیروزی، امکان وصول محکوم به از طرف مقابل وجود نداشته باشد، حق الوکاله وکیل معاضدتی توسط کانون وکلای دادگستری مربوطه یا از محل بودجه عمومی کشور پرداخت می شود. این امر به وکلای دادگستری اطمینان می دهد که حتی در صورت عدم امکان وصول حق الوکاله از موکل یا طرف مقابل، زحمات آن ها جبران خواهد شد. به طور خاص، ماده ۱۰ قانون تشکیل صندوق حمایت وکلا و کارگشایان دادگستری، پیش بینی هایی برای تأمین اعتبار این گونه حق الوکاله ها در بودجه کل کشور انجام داده است تا کانون های وکلا بتوانند به تعهدات خود در قبال وکلای معاضدتی عمل کنند.

سایر هزینه ها

علاوه بر حق الوکاله، هر پرونده حقوقی شامل هزینه های جانبی دیگری نیز می شود که موکل به صورت عادی ملزم به پرداخت آن هاست. این هزینه ها شامل موارد زیر هستند:

• هزینه تمبر دادرسی: مبالغی که برای هر مرحله از دادرسی (مانند ثبت دادخواست، اعتراض به رأی و …) باید به حساب دادگستری واریز شود.
• هزینه کارشناسی: در صورتی که پرونده نیاز به نظر کارشناس رسمی داشته باشد.
• هزینه آگهی: در مواردی که نیاز به انتشار آگهی در روزنامه ها باشد (مثلاً در دعاوی مجهول المکان).
• هزینه دادرسی: سایر مبالغی که در طول فرآیند دادرسی ممکن است پیش آید.

باید توجه داشت که در مورد این هزینه ها نیز، متقاضی معسر می تواند درخواست اعسار از پرداخت هزینه های دادرسی را به دادگاه ارائه دهد. در صورت پذیرش این درخواست، موقتاً از پرداخت این هزینه ها معاف خواهد شد و پرداخت آن ها به پایان دعوا موکول می شود. در صورت پیروزی و وصول محکوم به، این هزینه ها نیز از همان محل قابل وصول خواهند بود.

نتیجه گیری: گامی در مسیر احقاق حقوق شما

وکالت معاضدتی، یکی از مهمترین ابزارهای قانونی برای تضمین دسترسی همگانی به عدالت است. این سازوکار، برای افرادی که به دلیل عدم توانایی مالی قادر به استخدام وکیل نیستند، فرصتی فراهم می کند تا بدون دغدغه پرداخت حق الوکاله، از حقوق قانونی خود در مراجع قضایی دفاع کنند. شناخت دقیق شرایط گرفتن وکیل معاضدتی، تفاوت های آن با وکیل تسخیری، مراحل درخواست و چگونگی پرداخت هزینه ها، برای هر شهروندی که با چالش های حقوقی مواجه است، امری ضروری محسوب می شود.

این مقاله تلاش کرد تا راهنمایی جامع و شفافی در خصوص وکالت معاضدتی ارائه دهد. با آگاهی از این اطلاعات، متقاضیان می توانند با اطمینان خاطر بیشتری برای احقاق حقوق خود اقدام کرده و اطمینان حاصل کنند که فقر، مانع از دسترسی آن ها به دادرسی عادلانه نخواهد شد. حق داشتن وکیل، یکی از حقوق بنیادین هر شهروند است و نهاد وکالت معاضدتی، در تحقق این حق بنیادین، نقشی اساسی ایفا می کند. توصیه می شود هر فردی که واجد شرایط دریافت وکیل معاضدتی است، از این حق قانونی خود استفاده کرده و از حمایت های حقوقی موجود بهره مند شود.