خلاصه کتاب بایدهای مدیریت آموزشگاهی ( نویسنده سعید دلاور، هدایت نورمحمدی، سعید مرادی )

کتاب «بایدهای مدیریت آموزشگاهی» به قلم سعید دلاور، هدایت نورمحمدی و سعید مرادی، راهنمایی جامع برای مدیران مدارس ابتدایی در زمینه نیازسنجی آموزشی و ارتقاء مهارت های مدیریتی است. این اثر با هدف بهبود اثربخشی فرآیندهای آموزشی و پرورشی، به بررسی عمیق اصول مدیریت و اهمیت شناسایی نیازهای کارکنان می پردازد.

چرا خلاصه کتاب بایدهای مدیریت آموزشگاهی برای شما ضروری است؟

مدیریت موفق در هر سازمان، به ویژه در نهادهای آموزشی، نقشی حیاتی در دستیابی به اهداف و تربیت نیروی انسانی کارآمد ایفا می کند. آموزش و پرورش به عنوان ستون فقرات توسعه یک جامعه، نیازمند مدیرانی است که با درک عمیق از پویایی ها و چالش های محیطی، قادر به هدایت اثربخش و برنامه ریزی استراتژیک باشند. کتاب بایدهای مدیریت آموزشگاهی (نیازسنجی آموزشی مدیران مدارس ابتدایی)، اثری ارزشمند از سعید دلاور، هدایت نورمحمدی و سعید مرادی، با نگاهی تخصصی به نیازسنجی آموزشی مدیران مدارس ابتدایی، ابعاد گوناگون این مهم را مورد کنکاش قرار می دهد.

این مقاله با هدف ارائه یک دید کلی و در عین حال عمیق از مفاهیم کلیدی، تئوری ها، الگوها و روش های مطرح شده در کتاب، برای مدیران، معاونان، کارشناسان آموزشی، دانشجویان و پژوهشگران حوزه تعلیم و تربیت تدوین شده است. مطالعه این خلاصه، این امکان را فراهم می آورد تا مخاطبان هدف، بدون نیاز به صرف زمان زیاد برای مطالعه کامل کتاب، با هسته اصلی محتوای آن آشنا شده و از بینش های کاربردی آن بهره مند شوند. اهمیت روزافزون مدیریت اثربخش و نیازسنجی دقیق در توسعه آموزش و پرورش، این کتاب را به منبعی ضروری برای هر فعال این حوزه تبدیل می کند.

مبانی و اصول مدیریت آموزشگاهی

مدیریت آموزشگاهی، نه تنها یک حرفه، بلکه یک هنر و علم پیچیده است که تأثیر مستقیمی بر کیفیت فرآیندهای آموزشی و پرورشی دارد. درک مبانی این حوزه، اولین گام برای هر مدیری است که به دنبال اثربخشی و موفقیت در محیط مدرسه است. کتاب بایدهای مدیریت آموزشگاهی به تفصیل به این مبانی می پردازد و راهنمایی های عملی را ارائه می دهد.

نقش و اهمیت مدیر در آموزشگاه

مدیر در یک محیط آموزشی، فراتر از یک ناظر یا سازمان دهنده ساده عمل می کند؛ او یک رهبر، یک تسهیل گر و یک معمار فرهنگ سازمانی است. موفقیت یک مدرسه به میزان زیادی به توانایی های مدیر در هدایت، ایجاد انگیزه و حل مسائل بستگی دارد. مدیر آموزشی مسئول ایجاد فضایی است که در آن یادگیری و رشد برای دانش آموزان و کارکنان به صورت بهینه اتفاق بیفتد.

• مدیر آموزشی کیست و چه مسئولیت هایی دارد؟ مدیر آموزشی فردی است که مسئولیت برنامه ریزی، سازماندهی، هدایت، نظارت و ارزیابی کلیه فعالیت های یک موسسه آموزشی را بر عهده دارد. او باید بین اهداف کلی آموزش و پرورش و ظرفیت های مدرسه تعادل برقرار کند.
• ضرورت و اهمیت مدیریت آموزشی در پیشبرد اهداف تربیتی و آموزشی: مدیریت اثربخش می تواند منابع محدود را به بهترین نحو تخصیص دهد، تعارضات را مدیریت کند، نوآوری را تشویق کند و کارکنان را برای دستیابی به اهداف مشترک بسیج نماید.
• اهداف اصلی یک مدیر آموزشی موفق در مدارس: اهداف یک مدیر شامل افزایش کیفیت آموزش، ارتقاء رضایت دانش آموزان و والدین، توسعه حرفه ای کارکنان، بهینه سازی منابع و ایجاد یک محیط یادگیری پویا و حمایت گر است.

مهارت های کلیدی مدیران اثربخش

کتاب بایدهای مدیریت آموزشگاهی بر لزوم برخورداری مدیران از مجموعه ای از مهارت ها تأکید می کند که به سه دسته اصلی تقسیم می شوند. این مهارت ها به مدیران کمک می کنند تا چالش های مختلف مدیریتی را با موفقیت پشت سر بگذارند و به بهترین نتایج دست یابند.

• مهارت های فنی: این مهارت ها به دانش تخصصی و توانایی های اجرایی در زمینه کاری مربوط می شوند. در مدیریت آموزشگاهی، مهارت های فنی شامل آشنایی با برنامه های درسی، قوانین و مقررات آموزشی، بودجه ریزی، فناوری اطلاعات و اصول ارزشیابی است. مدیر باید بتواند از ابزارهای مدیریتی و فنی برای بهبود عملکرد مدرسه استفاده کند.
• مهارت های انسانی: این مهارت ها به توانایی مدیر در تعامل موثر با افراد، رهبری، ایجاد انگیزه، حل تعارض و برقراری ارتباطات قوی اشاره دارند. مدیران با مهارت های انسانی بالا می توانند فضایی از اعتماد و همکاری ایجاد کرده و تیم کاری خود را به سمت اهداف مشترک سوق دهند. این شامل توانایی گوش دادن فعال، همدلی و تشویق مشارکت است.
• مهارت های ادراکی: این مهارت ها توانایی مدیر را در تحلیل مسائل پیچیده، برنامه ریزی استراتژیک، تفکر سیستمی و حل خلاقانه مشکلات نشان می دهند. یک مدیر با مهارت ادراکی قوی می تواند تصویر کلی را ببیند، آینده را پیش بینی کند و تصمیمات اثربخشی برای مواجهه با چالش ها اتخاذ نماید. این مهارت ها برای توسعه چشم انداز و مأموریت مدرسه ضروری هستند.

مدیران اثربخش، نه تنها بر دانش و مهارت های فنی تسلط دارند، بلکه با برخورداری از مهارت های انسانی قوی و توانایی های ادراکی بالا، قادرند تیمی پویا و محیطی الهام بخش برای یادگیری و رشد ایجاد کنند.

نیازسنجی آموزشی: موتور محرک توسعه حرفه ای

نیازسنجی آموزشی، فرایندی بنیادین و استراتژیک در هر سازمان، به ویژه در نهادهای آموزشی است که نقش اساسی در بهبود عملکرد و توسعه حرفه ای کارکنان ایفا می کند. این فرایند، به مدیران امکان می دهد تا شکاف های موجود بین وضعیت فعلی و مطلوب را شناسایی کرده و برنامه های آموزشی هدفمند و اثربخش را طراحی نمایند. کتاب بایدهای مدیریت آموزشگاهی با تمرکز بر این مفهوم، راهکارهای عملی را برای نیازسنجی در مدارس ابتدایی ارائه می دهد.

مفهوم، اهمیت و اهداف نیازسنجی آموزشی

درک صحیح از نیاز آموزشی و اهمیت آن، کلید طراحی و اجرای برنامه های توسعه ای موفق است. نیازسنجی تنها به معنای برآورده کردن خواسته ها نیست، بلکه شناسایی دقیق کمبودها و نقاط ضعف برای رسیدن به اهداف مشخص است.

نیاز آموزشی چیست؟

نیاز آموزشی به معنای تفاوت یا شکافی است که بین وضعیت موجود (آنچه هست) و وضعیت مطلوب (آنچه باید باشد) در عملکرد، دانش، مهارت ها یا نگرش های یک فرد یا گروه وجود دارد. این شکاف می تواند ناشی از تغییرات تکنولوژیک، نیازهای جدید شغلی، ضعف در عملکرد فعلی یا لزوم کسب مهارت های آینده باشد. نیازها از خواسته ها متمایز هستند؛ خواسته ها اغلب سطحی و بدون تحلیل عمیق هستند، در حالی که نیازها بر اساس داده ها و تحلیل های منطقی شناسایی می شوند. از این منظر، نیازهای آموزشی را می توان به انواع مختلفی طبقه بندی کرد:

• نیازهای فردی: مربوط به کمبودهای دانش و مهارت در یک فرد خاص.
• نیازهای سازمانی: مربوط به اهداف و عملکرد کلی سازمان یا مدرسه.
• نیازهای شغلی: مربوط به الزامات و مهارت های مورد نیاز برای انجام موفقیت آمیز یک شغل خاص.

چرا نیازسنجی حیاتی است؟

نیازسنجی به دلایل متعددی برای موفقیت برنامه های آموزشی و توسعه حرفه ای کارکنان حیاتی است:

• اهمیت نیازسنجی در بهبود عملکرد کارکنان و سازمان: با شناسایی دقیق نیازها، می توان برنامه های آموزشی را متناسب با کمبودهای واقعی طراحی کرد که منجر به بهبود عملکرد فردی و در نهایت سازمانی می شود.
• اهداف اصلی نیازسنجی آموزشی:
  1. شناسایی شکاف ها و کمبودهای موجود در دانش، مهارت ها و نگرش ها.
  2. تعیین اولویت ها برای برنامه های آموزشی بر اساس فوریت و تأثیر.
  3. تخصیص بهینه منابع مالی و انسانی به برنامه هایی که بیشترین بازدهی را دارند.
  4. افزایش انگیزه و رضایت کارکنان از طریق ارائه آموزش های مرتبط و کارآمد.
• قلمرو و گستره نیازسنجی در محیط های آموزشی: نیازسنجی می تواند شامل دانش آموزان، معلمان، کادر اداری و حتی والدین باشد. این فرایند نه تنها به ارتقاء مهارت های تدریس، بلکه به بهبود مهارت های مدیریتی، ارتباطی و فناورانه نیز کمک می کند.

تئوری ها و چارچوب های درک نیازها

برای درک عمیق تر مفهوم نیاز و چگونگی شناسایی آن، لازم است با تئوری های مختلفی که در این زمینه ارائه شده اند، آشنا شویم. این تئوری ها، چارچوب های نظری قدرتمندی را برای مدیران و کارشناسان آموزشی فراهم می آورند تا نیازها را از ابعاد گوناگون تحلیل کنند و زمینه های مناسب برای آموزش ضمن خدمت و توسعه را شناسایی کنند.

نظریه های کلاسیک و مدرن نیاز

بسیاری از متخصصان، تلاش کرده اند تا با ارائه نظریه های مختلف، ابعاد گوناگون نیازهای انسانی و سازمانی را توضیح دهند. این نظریه ها، به مدیران آموزشی کمک می کنند تا با نگاهی جامع تر به نیازهای کارکنان خود بنگرند.

1. نظریه سلسله مراتب نیازهای مازلو: این نظریه یکی از شناخته شده ترین تئوری ها در روانشناسی است که نیازهای انسان را در پنج سطح طبقه بندی می کند: نیازهای فیزیولوژیک، ایمنی، تعلق و عشق، احترام و خودشکوفایی. در محیط آموزشی، این نظریه به مدیران کمک می کند تا با درک نیازهای اساسی معلمان و کارکنان، زمینه های لازم برای ارتقاء سطح انگیزشی و حرفه ای آنان را فراهم آورند. به عنوان مثال، اگر نیازهای ایمنی (مانند امنیت شغلی) برآورده نشود، تمرکز بر نیازهای بالاتر (مانند خودشکوفایی از طریق آموزش) دشوار خواهد بود.
2. نظریه دو عاملی هرزبرگ: هرزبرگ دو دسته عامل را در محیط کار شناسایی کرد: عوامل بهداشتی (مانند حقوق، شرایط کاری، روابط انسانی) که عدم وجود آن ها نارضایتی ایجاد می کند اما وجودشان لزوماً انگیزه نمی دهد؛ و عوامل انگیزشی (مانند موفقیت، شناخت، مسئولیت، پیشرفت) که حضور آن ها باعث رضایت و انگیزه می شود. در نیازسنجی آموزشی، این نظریه بیانگر آن است که آموزش ها باید به گونه ای طراحی شوند که عوامل انگیزشی را تقویت کنند، نه صرفاً عوامل بهداشتی را بهبود بخشند.
3. نظریه موری: هنری موری، نیازهای روان شناختی انسان را طبقه بندی کرد که شامل نیازهایی مانند نیاز به موفقیت، نیاز به وابستگی، نیاز به قدرت و … است. این نظریه می تواند در درک انگیزه های درونی کارکنان و طراحی برنامه های آموزشی که به این نیازها پاسخ می دهند، مفید باشد.
4. نظریه بل رات و تیکین: این نظریه بر اهمیت ارزیابی نیازها در عصر تحولات سریع تأکید می کند. در دنیای امروز که فناوری و روش های آموزشی به سرعت در حال تغییر هستند، نیازسنجی باید پویا و مستمر باشد تا مدیران و معلمان بتوانند با چالش های جدید همگام شوند.

طبقه بندی های کاربردی نیازها

علاوه بر تئوری ها، صاحب نظران مختلفی نیز نیازها را بر اساس رویکردهای متفاوتی طبقه بندی کرده اند که به کاربردی تر شدن فرایند نیازسنجی کمک می کند. این طبقه بندی ها به مدیران کمک می کنند تا با دیدی جامع تر، نیازهای آموزشی را شناسایی و دسته بندی کنند.

• طبقه بندی نیازها از دیدگاه کافمن: کافمن نیازها را به چهار دسته اصلی تقسیم می کند: نیازهای جمعیتی (در سطح جامعه)، نیازهای سازمانی (در سطح مدرسه)، نیازهای شغلی (در سطح گروهی از مشاغل) و نیازهای فردی. این رویکرد یک دیدگاه سیستمی به نیازسنجی ارائه می دهد.
• طبقه بندی «برادشاو» از نیازها: برادشاو نیازها را به چهار نوع اصلی تقسیم می کند:
  1. نیاز هنجاری (Normative Need): بر اساس استانداردهای تعیین شده توسط متخصصان.
  2. نیاز احساس شده (Felt Need): آنچه افراد خودشان احساس می کنند به آن نیاز دارند.
  3. نیاز بیان شده (Expressed Need): نیازهایی که افراد به طور فعال برای رفع آن ها تلاش می کنند.
  4. نیاز مقایسه ای (Comparative Need): نیازهایی که با مقایسه وضعیت یک گروه با گروه مشابه دیگر مشخص می شود.
• طبقه بندی بویدل: بویدل نیز طبقه بندی هایی را برای نیازهای آموزشی ارائه می دهد که بر تفاوت های فردی و سازمانی تأکید دارد.
• انواع نیازسنجی از لحاظ فاصله زمانی، قلمرو، جهت گیری زمانی و کاربرد:
  • فاصله زمانی: نیازسنجی فوری (برای مشکلات آنی) و نیازسنجی بلندمدت (برای توسعه استراتژیک).
  • قلمرو: نیازسنجی در سطح خرد (یک کلاس یا فرد) تا کلان (اداره آموزش و پرورش).
  • جهت گیری زمانی: نیازسنجی گذشته نگر (برای تحلیل عملکرد گذشته)، حال نگر (برای مشکلات فعلی) و آینده نگر (برای آمادگی برای چالش های آتی).
  • کاربرد: نیازسنجی برای طراحی دوره، ارزیابی، یا برنامه ریزی توسعه.

فرآیند و الگوهای عملی نیازسنجی

شناسایی نیازهای آموزشی، یک فرایند صرفاً نظری نیست، بلکه نیازمند یک رویکرد سیستماتیک و گام به گام است. کتاب بایدهای مدیریت آموزشگاهی به تشریح مراحل عملی نیازسنجی و معرفی الگوهای معتبر در این زمینه می پردازد تا مدیران مدارس ابتدایی بتوانند این فرایند حیاتی را به طور مؤثر به اجرا درآورند.

مراحل گام به گام نیازسنجی

یک نیازسنجی مؤثر، از مراحل مشخصی تشکیل شده است که اجرای صحیح هر یک از آن ها برای دستیابی به نتایج معتبر ضروری است. این مراحل شامل موارد زیر است:

1. شناسایی مسئله یا فرصت: اولین گام، درک دقیق این است که چرا نیازسنجی باید انجام شود. آیا مشکلی در عملکرد وجود دارد یا فرصتی برای بهبود؟
2. تعیین اهداف نیازسنجی: مشخص کردن دقیق اینکه با انجام این نیازسنجی به دنبال چه اطلاعاتی هستیم و قرار است چه نتایجی به دست آید.
3. جمع آوری اطلاعات: استفاده از روش های متنوع برای گردآوری داده ها از منابع مختلف.
4. تجزیه و تحلیل اطلاعات: بررسی داده های جمع آوری شده برای شناسایی الگوها، شکاف ها و اولویت ها.
5. اولویت بندی نیازها: بر اساس فوریت، اهمیت، امکان پذیری و تأثیر بالقوه، نیازها را دسته بندی و اولویت بندی کنید.
6. ارائه راهکارها و برنامه های آموزشی: بر اساس نیازهای اولویت بندی شده، برنامه های آموزشی مناسب را طراحی کنید.
7. ارزیابی و بازخورد: پس از اجرای برنامه ها، اثربخشی آن ها را سنجیده و بازخوردهای لازم را برای بهبود فرایندهای آتی دریافت کنید.

اصول کلیدی برای نیازسنجی اثربخش: این اصول شامل مشارکت همه ذینفعان، استفاده از داده های معتبر و متنوع، رویکرد سیستمی، و انعطاف پذیری در برابر تغییرات است.

روش های تعیین و اولویت بندی نیازها

برای جمع آوری اطلاعات و تحلیل نیازها، روش های مختلفی وجود دارد که می توانند به صورت کمی یا کیفی مورد استفاده قرار گیرند.

• روش های کمی و کیفی جمع آوری اطلاعات:
  • پرسشنامه: ابزاری رایج برای جمع آوری داده های کمی از تعداد زیادی از افراد.
  • مصاحبه: روشی کیفی برای کسب اطلاعات عمیق و جزئی از افراد منتخب.
  • مشاهده: بررسی مستقیم رفتارها و عملکردها در محیط طبیعی.
  • تحلیل اسناد: بررسی گزارش ها، پرونده ها، سوابق عملکرد و برنامه های درسی.
  • گروه های کانونی: بحث و گفتگو با گروه کوچکی از افراد برای درک عمیق تر دیدگاه ها.
• تکنیک های اولویت بندی نیازها برای تمرکز بر مهم ترین مسائل: پس از جمع آوری داده ها، نیاز است که مهم ترین نیازها برای برنامه ریزی آموزشی انتخاب شوند. این تکنیک ها شامل روش دلفی (برای رسیدن به اجماع نظر متخصصان)، تکنیک گروه اسمی (برای تولید و ارزیابی ایده ها) و تحلیل ماتریسی (برای مقایسه نیازها بر اساس معیارهای مختلف) است.

الگوهای مطرح نیازسنجی آموزشی

مدل ها و الگوهای مختلفی برای اجرای نیازسنجی آموزشی ارائه شده اند که هر یک بر جنبه های خاصی از فرایند تأکید دارند. آشنایی با این الگوها، به مدیران کمک می کند تا یک چارچوب عملی برای نیازسنجی در مدارس خود داشته باشند.

1. الگوی کافمن و هرمن: این الگو بر رویکرد سیستمی و تحلیل شکاف بین نتایج فعلی و نتایج مطلوب تأکید دارد. این الگو از پنج مرحله اصلی تشکیل شده است: شناسایی مسئله، تعیین اهداف، انتخاب راهکار، اجرا و ارزیابی.
2. الگوی کلاین: الگوی کلاین نیز یک رویکرد ساختاریافته برای نیازسنجی ارائه می دهد و بر اهمیت تحلیل دقیق وضعیت موجود و مطلوب تأکید می کند.
3. الگوی نیازسنجی آموزشی مدیریت وود آل ونیستنتلی: این الگو به طور خاص برای نیازسنجی در حوزه مدیریت طراحی شده و بر شناسایی نیازهای مدیران برای توسعه مهارت های رهبری و مدیریتی تمرکز دارد.
4. الگوی نیازسنجی اتحادیه نظام آموزشی: این الگو بیشتر بر نیازهای سازمانی و سیستمی در یک نظام آموزشی متمرکز است و به شناسایی نقاط ضعف در ساختارها و فرآیندهای کلی می پردازد.

مؤلفه های مهم در فرایند نیازسنجی بر اساس این الگوها: این مؤلفه ها شامل تحلیل زمینه (Context Analysis)، تحلیل ورودی ها (Input Analysis)، تحلیل فرایند (Process Analysis) و تحلیل محصول (Product Analysis) است که هر یک اطلاعات ارزشمندی را برای طراحی یک برنامه آموزشی جامع فراهم می کنند.

---

آموزش و توسعه: پاسخی به نیازسنجی

پس از شناسایی دقیق نیازهای آموزشی، گام بعدی طراحی و اجرای برنامه های آموزشی متناسب است. این بخش از کتاب بایدهای مدیریت آموزشگاهی به چگونگی تبدیل یافته های نیازسنجی به دوره های آموزشی مؤثر و توسعه حرفه ای مدیران و کارکنان می پردازد. هدف نهایی، پر کردن شکاف های شناسایی شده و ارتقاء توانمندی های انسانی در محیط آموزشی است.

طراحی و اجرای برنامه های آموزشی

برنامه های آموزشی باید بر اساس نیازهای واقعی و مشخص طراحی شوند تا حداکثر اثربخشی را داشته باشند. این برنامه ها می توانند در سطوح مختلف و با اهداف گوناگون ارائه شوند.

از نیازسنجی تا آموزش کارکنان

آموزش کارکنان، فرایندی استراتژیک برای افزایش دانش، مهارت ها و تغییر نگرش های آنان به منظور بهبود عملکرد فردی و سازمانی. این فرایند نه تنها به ارتقاء توانمندی های فعلی کمک می کند، بلکه آن ها را برای چالش های آینده نیز آماده می سازد.

• تعریف آموزش کارکنان و انواع آن: آموزش کارکنان به هرگونه فعالیت سازمان یافته ای اطلاق می شود که با هدف بهبود دانش، مهارت ها و توانایی های کارکنان در جهت دستیابی به اهداف سازمانی انجام می گیرد.
  
  انواع آموزش:
  • فردی: متمرکز بر نیازهای یک فرد خاص.
  • گروهی: برای گروهی از کارکنان با نیازهای مشترک.
  • سازمانی: برای کل سازمان یا بخش های وسیعی از آن.
  • ضمن خدمت: آموزش هایی که در حین انجام کار یا برای ارتقاء سطح شغلی ارائه می شود.
• آموزش ضمن خدمت: اهمیت، اهداف و الگوهای آن:

  آموزش ضمن خدمت به مجموعه فعالیت های آموزشی اطلاق می شود که پس از استخدام و شروع به کار، برای افزایش توانایی ها و دانش کارکنان برگزار می گردد. این نوع آموزش برای معلمان و مدیران مدارس اهمیت فراوانی دارد، زیرا به آن ها کمک می کند تا با جدیدترین روش های تدریس، فناوری های آموزشی و رویکردهای مدیریتی آشنا شوند.

  اهداف آموزش ضمن خدمت:

  • بروزرسانی دانش و مهارت ها.
  • ارتقاء کیفیت تدریس و مدیریت.
  • افزایش انگیزه و رضایت شغلی.
  • آماده سازی برای پذیرش مسئولیت های جدید.

  الگوهای آموزش ضمن خدمت: شامل مدل های مبتنی بر صلاحیت، مدل های مبتنی بر عملکرد و مدل های توسعه ای است که هر یک با رویکردهای متفاوتی به توسعه حرفه ای می پردازند.

• نقش آموزش در ارتقاء عملکرد و رضایت شغلی کارکنان: آموزش مناسب می تواند بهره وری را افزایش دهد، خطاهای کاری را کاهش دهد، نوآوری را تشویق کند و به کارکنان احساس ارزشمندی و پیشرفت بدهد که در نهایت به افزایش رضایت شغلی منجر می شود.

تربیت و پرورش مدیران آموزشی

مدیران، نقش محوری در موفقیت هر مدرسه دارند و از این رو، تربیت و توسعه مستمر آن ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. برنامه های تربیت مدیران آموزشی باید جامع و چندوجهی باشد.

1. ابعاد برنامه تربیت مدیر آموزشی و مدل سه بعدی آن:

   برنامه های تربیت مدیر آموزشی باید ابعاد مختلفی را پوشش دهند:

   • بعد شخصی: توسعه مهارت های فردی مانند خودآگاهی، مدیریت زمان و حل مسئله.
   • بعد بین فردی: تقویت مهارت های ارتباطی، رهبری تیمی و مدیریت تعارض.
   • بعد سازمانی: درک ساختارهای سازمانی، برنامه ریزی استراتژیک و مدیریت تغییر.

   مدل سه بعدی برنامه تربیت مدیر آموزشی، یک چارچوب جامع برای طراحی این برنامه ها ارائه می دهد که هر سه بعد فوق را در نظر می گیرد.

2. روش های پرورش مدیران:
   • کارگاه های آموزشی: فرصتی برای یادگیری مهارت های عملی و تبادل تجربه.
   • کوچینگ: راهنمایی فردی برای توسعه مهارت ها و حل چالش های خاص.
   • منتورینگ: استفاده از تجربه مدیران باتجربه برای راهنمایی مدیران جوان تر.
   • چرخش شغلی: تجربه پست های مختلف برای درک جامع تر سازمان.
   • مطالعه موردی و شبیه سازی: تحلیل موقعیت های واقعی و تمرین تصمیم گیری در محیط های کنترل شده.
3. نحوه تهیه برنامه آموزش ضمن خدمت در آموزش و پرورش: این فرایند شامل مراحل نیازسنجی، تعیین اهداف، طراحی محتوا، انتخاب روش های تدریس، اجرای برنامه و ارزیابی اثربخشی است. همکاری با ادارات آموزش و پرورش و استفاده از تجربیات موجود در این زمینه از اهمیت بالایی برخوردار است.

آموزش مؤثر، از دل یک نیازسنجی دقیق و علمی برمی خیزد. بدون درک صحیح از شکاف های مهارتی، هیچ برنامه ی آموزشی نمی تواند به نتایج مطلوب دست یابد و صرفاً به اتلاف منابع منجر خواهد شد.

جمع بندی و توصیه های نهایی

کتاب بایدهای مدیریت آموزشگاهی، به قلم سعید دلاور، هدایت نورمحمدی و سعید مرادی، منبعی ارزشمند و جامع برای درک ابعاد گوناگون مدیریت اثربخش در مدارس، به ویژه در مقطع ابتدایی، محسوب می شود. این اثر با تأکید بر اهمیت بنیادین نیازسنجی آموزشی، یک رویکرد سیستماتیک و کاربردی را برای شناسایی، تحلیل و پاسخگویی به نیازهای آموزشی مدیران و کارکنان ارائه می دهد. مهم ترین پیام کتاب این است که یک مدیریت موفق، بدون درک عمیق از نیازهای توسعه ای منابع انسانی، نمی تواند به اهداف آموزشی و پرورشی خود دست یابد.

این کتاب نقش حیاتی در توانمندسازی مدیران آموزشی ایفا می کند و به آن ها کمک می کند تا با اتخاذ تصمیمات آگاهانه، برنامه های آموزشی هدفمند و اثربخشی را طراحی و اجرا کنند. مدیران با بهره گیری از اصول و الگوهای ارائه شده در این اثر، می توانند محیطی پویا برای یادگیری مستمر ایجاد کرده و به بهبود کیفیت آموزش در مدارس کمک شایانی نمایند. استفاده از نتایج نیازسنجی آموزشی مدیران مدارس در طراحی برنامه های آموزش ضمن خدمت مدیران، گامی اساسی در جهت افزایش مهارت های مدیران آموزشی و در نهایت مدیریت مدرسه موفق خواهد بود.

ما به تمامی مدیران مدارس، معاونان، کارشناسان آموزشی، دانشجویان رشته های علوم تربیتی و تمامی علاقه مندان به حوزه مدیریت آموزشگاهی ابتدایی، توصیه می کنیم که برای کسب دانش عمیق تر و اجرایی کردن مفاهیم ارزشمند مطرح شده، به مطالعه کامل کتاب بایدهای مدیریت آموزشگاهی بپردازند. این اثر، راهنمایی عملی برای هر کسی است که به دنبال ایجاد تحول و بهبود در نظام آموزش و پرورش کشور است.

منابع و مآخذ

دلاور، سعید؛ نورمحمدی، هدایت؛ مرادی، سعید. (۱۳۹۸). بایدهای مدیریت آموزشگاهی (نیازسنجی آموزشی مدیران مدارس ابتدایی). انتشارات جالیز.