رمز ارز دیجیتال ایرانی

ارزهای دیجیتال بومی ایران، شامل رمز ارز ملی با عنوان رمز ریال و همچنین پروژه های خصوصی مانند پیمان، تومان کوین و آریا هستند. هر یک از این رمزارزها ویژگی ها و کاربردهای منحصر به فردی دارند که شناخت آن ها برای هر فعال یا سرمایه گذار در بازار ارزهای دیجیتال ایران ضروری است. در این مقاله به بررسی جامع این رمزارزها، جایگاه قانونی آن ها و نکاتی که برای فعالیت در این حوزه باید بدانید، می پردازیم.

در سال های اخیر، موج تحول آفرین ارزهای دیجیتال جهان را فرا گرفته و بسیاری از کشورها را وادار به پذیرش یا حتی ایجاد رمزارزهای بومی خود کرده است. ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست و با توجه به ضرورت همگامی با فناوری های مالی نوین، پروژه هایی در زمینه رمزارزهای دیجیتال ایرانی آغاز کرده است. این رویکرد نه تنها می تواند به تسهیل مبادلات داخلی کمک کند، بلکه راهی برای عبور از چالش های اقتصادی و ارزی پیش رو نیز باشد. اما شناخت دقیق این رمزارزها، تفاوت های آن ها، وضعیت قانونی و ریسک های احتمالی، برای هر کسی که قصد ورود به این عرصه را دارد، حیاتی است.

بازار رمزارزهای بومی ایران، از یک سو با پروژه کلان بانک مرکزی برای ایجاد «رمز ریال» به عنوان ارز دیجیتال ملی و از سوی دیگر با تلاش های بخش خصوصی برای عرضه رمزارزهایی با پشتوانه داخلی شکل گرفته است. این دو مسیر، با وجود شباهت هایی در ظاهر، تفاوت های بنیادین در ماهیت، اهداف و کاربرد دارند. به همین دلیل، درک صحیح این تمایزات، اولین گام برای تصمیم گیری آگاهانه در این بازار نوپا است.

رمز ارز ملی ایران: رمز ریال چیست و چه جایگاهی دارد؟

رمز ارز ملی یا به عبارت دقیق تر Central Bank Digital Currency (CBDC)، شکلی نوین از پول فیات است که توسط بانک مرکزی یک کشور صادر و کنترل می شود. برخلاف ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز مانند بیت کوین یا اتریوم که بر پایه شبکه های توزیع شده و بدون نهاد مرکزی عمل می کنند، CBDCها کاملاً متمرکز هستند و ارزش آن ها به پشتوانه پول ملی آن کشور (در ایران: ریال) تضمین می شود. این یعنی رمز ریال، نه یک دارایی جدید برای سرمایه گذاری، بلکه نسخه دیجیتالی و الکترونیکی همان اسکناس های کاغذی است که در کیف پول شما موجود است.

ماهیت متمرکز و تفاوت اساسی با رمزارزهای غیرمتمرکز

مهم ترین تفاوت رمز ریال با بیت کوین و سایر رمزارزهای شناخته شده جهانی، در ماهیت متمرکز آن نهفته است. در حالی که رمزارزهای غیرمتمرکز بر مبنای فناوری بلاکچین و بدون نیاز به واسطه ها (مانند بانک ها) امکان تبادل همتا به همتا را فراهم می کنند، رمز ریال قرار است توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران صادر، مدیریت و کنترل شود. این به معنای شفافیت محدود برای کاربران نهایی و کنترل کامل بر عرضه و تقاضا توسط نهاد حاکمیتی است.

پشتوانه و کنترل توسط بانک مرکزی، به رمز ریال ثبات و اعتبار پول ملی را می دهد، اما در عین حال، آن را از ویژگی های اصلی رمزارزهای جهانی مانند عدم سانسور، حریم خصوصی بالا و دسترسی آزاد برای همه کاربران محروم می کند. هدف اصلی CBDCها، بهبود سیستم پرداخت، کاهش هزینه های چاپ و نگهداری پول فیزیکی و افزایش شفافیت در تراکنش ها (از دیدگاه حاکمیت) است، نه ایجاد یک ابزار سرمایه گذاری جدید یا پلتفرمی برای نوآوری های مالی غیرمتمرکز.

جزئیات رمز ریال (پروژه CBDC ایران)

بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، پروژه رمز ریال را با اهداف مشخصی دنبال می کند. این اهداف عمدتاً بر بهبود کارایی سیستم بانکی و پرداخت، کاهش هزینه ها و افزایش سرعت تراکنش های بین بانکی متمرکز شده اند. در فازهای اولیه، رمز ریال بیشتر برای تسویه حساب های عمده فروشی بین بانک ها طراحی شده بود، اما برنامه های آتی شامل استفاده از آن برای پرداخت های خرد و تراکنش های روزمره مردم نیز می شود.

در حال حاضر، پروژه رمز ریال در مراحل آزمایشی و توسعه قرار دارد و بخش هایی از آن در برخی مناطق کشور به صورت پایلوت در حال اجراست. ویژگی های فنی و عملکردی رمز ریال شامل عدم قابلیت استخراج (مانند بیت کوین)، پیاده سازی بر روی بلاکچین خصوصی (که تنها نهادهای مشخصی به آن دسترسی دارند) و شفافیت محدود برای کاربران عادی است. این بدان معناست که کاربران نمی توانند تمامی تراکنش های شبکه را مشاهده کنند و تنها بانک مرکزی و نهادهای مربوطه به اطلاعات کامل دسترسی خواهند داشت.

نقش بانک ها در این سیستم، تأیید تراکنش ها و نگهداری دفاتر کل است، اما برخلاف سیستم های متمرکز سنتی، این کار با استفاده از فناوری بلاکچین انجام می شود. این رویکرد، ضمن بهره برداری از مزایای سرعت و امنیت بلاکچین، کنترل کامل را در اختیار بانک مرکزی نگه می دارد.

ویژگی	رمز ریال (CBDC ایران)	سایر رمزارزها (مانند بیت کوین)
ماهیت	متمرکز (توسط بانک مرکزی)	غیرمتمرکز (توسط شبکه کاربران)
پشتوانه	ریال ملی کشور	مکانیسم های اجماع (مثلاً اثبات کار) یا دارایی های خاص
قابلیت استخراج	ندارد	معمولاً دارد (مانند بیت کوین، اتریوم قبلی)
بلاکچین	خصوصی و کنترل شده	عمومی و شفاف
شفافیت تراکنش ها	فقط برای بانک مرکزی و نهادهای ذی صلاح	برای تمام اعضای شبکه (در بلاکچین های عمومی)
هدف اصلی	تسریع پرداخت ها، کاهش هزینه های اسکناس، نظارت مالی	حذف واسطه ها، مقاومت در برابر سانسور، نوآوری مالی
حوزه کاربرد	عمدتاً در داخل کشور	جهانی و فرامرزی

معرفی و بررسی پروژه های رمزارز ایرانی غیر دولتی

علاوه بر پروژه رمزارز ملی، چندین پروژه رمزارزی توسط بخش خصوصی در ایران نیز مطرح شده اند که تلاش دارند با بهره گیری از فناوری بلاکچین، راهکارهای مالی جدیدی را ارائه دهند. این پروژه ها، برخلاف رمز ریال، غالباً با پشتوانه های دیگر (مانند طلا یا ریال) یا بدون پشتوانه صریح و با ادعای غیرمتمرکز بودن فعالیت می کنند. شناخت این پروژه ها برای تفکیک آن ها از رمزارز ملی و همچنین تشخیص ریسک های مربوط به هر یک، بسیار مهم است.

رمز ارز پیمان (PMN)

رمز ارز پیمان یکی از شناخته شده ترین پروژه های رمزارز خصوصی در ایران است که با نماد PMN شناخته می شود. این توکن توسط کنسرسیوم ققنوس، متشکل از بانک های بزرگ کشور همچون ملت، ملی، پاسارگاد و پارسیان، و با حمایت هلدینگ بهسازان ملت، فناپ و شرکت سرمایه گذاری تکوست راه اندازی شد. پشتوانه اولیه پیمان، طلا و سکه اعلام شده بود، و در برنامه های آتی قرار است اموال و املاک مازاد بانک ها نیز به عنوان پشتوانه آن عمل کنند.

پیمان با فرآیند عرضه اولیه سکه (ICO) به بازار معرفی شد. ICO به فرآیندی گفته می شود که در آن یک پروژه، توکن های دیجیتالی خود را به ازای دریافت سرمایه (معمولاً ارزهای دیجیتال دیگر یا پول فیات) به سرمایه گذاران عرضه می کند. سازندگان پیمان اهدافی چون افزایش سرعت تراکنش های بانکی، کمک به بهبود وضعیت اقتصادی کشور و کاهش تورم را برای این پروژه اعلام کرده اند. پیمان در برخی از صرافی های داخلی لیست شده و به عنوان یکی از پروژه های مهم در حوزه رمزارزهای ایرانی مورد توجه قرار گرفته است. با این حال، سرمایه گذاران باید به نوسانات ارزش پشتوانه (طلا) و همچنین وضعیت نظارتی و قانونی این پروژه توجه داشته باشند.

تومان کوین (IRRDC)

تومان کوین با نماد IRRDC، یکی دیگر از رمزارزهای خصوصی در ایران است که با پشتوانه ریال فعالیت می کند. این پروژه عمدتاً بر مبنای صرافی های غیرمتمرکز طراحی شده و به کاربران اجازه می دهد تا بدون نیاز به خروج ارز از کشور، به مبادله این رمزارز بپردازند. تومان کوین بر بستر بلاکچین پیاده سازی شده، اما برخلاف برخی رمزارزهای دیگر، قابلیت استخراج ندارد. این بدان معناست که عرضه و توزیع آن تحت کنترل توسعه دهندگان یا نهادهای پشتوانه آن خواهد بود.

هدف اصلی تومان کوین تسهیل مبادلات داخلی و فراهم کردن بستری برای معامله گران ایرانی در صرافی های غیرمتمرکز است. با خرید و فروش تومان کوین، ادعا می شود که خروج سرمایه از کشور اتفاق نمی افتد، زیرا پشتوانه آن ریال است و معاملات در داخل اکوسیستم ریالی انجام می شود. کاربران این ارز دیجیتال می توانند در تالارهای معاملات غیرمتمرکز، آن را با سایر ارزهای دیجیتال مبادله کنند. اما باید توجه داشت که پایداری ارزش تومان کوین به شدت به ثبات ریال ایران و شفافیت مکانیسم پشتوانه آن وابسته است.

رمز ارز آریا (AryaCoin)

آریا کوین با وب سایت aryacoin.io، خود را به عنوان یک سیستم پول نقد الکترونیکی غیرمتمرکز و همتا به همتا (P2P) معرفی می کند که الهام گرفته از بیت کوین است. ادعای این پروژه، فراهم کردن امکان انتقال ارز با کارمزدهای پایین و جلوگیری از حملات دوبار خرج کردن بر بستر بلاکچین و با استفاده از امضای رمزنگاری است. طبق ادعاها، آریا کوین قابلیت استخراج دارد و امکان انتقال بین المللی ارز بدون نیاز به واسطه های سنتی را فراهم می کند. همچنین این رمزارز در برخی صرافی های خارجی نیز لیست شده است.

انتقادات و ابهامات جدی پیرامون آریا کوین

علی رغم ادعاهای جذاب، رمز ارز آریا با انتقادات و ابهامات جدی از سوی کارشناسان و جامعه رمزارز مواجه است که سرمایه گذاری در آن را با ریسک بالایی همراه می کند. این انتقادات شامل موارد زیر است:

• هش ریت پایین شبکه: آریا کوین دارای هش ریت بسیار پایینی است که آن را در برابر حملات ۵۱ درصدی (که در آن یک نهاد یا گروه بیش از نیمی از قدرت محاسباتی شبکه را در اختیار می گیرد و می تواند تراکنش ها را دستکاری کند) به شدت آسیب پذیر می کند.
• تمرکز شدید کوین ها: بررسی توزیع کوین های آریا نشان می دهد که بخش عمده ای از آن ها (برخی منابع تا ۷۳ درصد و حتی ۱۲۵ درصد در ۲۵ کیف پول برتر) در تعداد بسیار کمی کیف پول نگهداری می شوند. این تمرکز بالا، ماهیت غیرمتمرکز ادعایی آن را زیر سوال می برد و نشان دهنده کنترل پروژه توسط تعداد محدودی از افراد است.
• کپی بودن وایت پیپر: وایت پیپر (سفیدنامه) آریا کوین شباهت های بسیار زیادی، حتی تا ۸۰ درصد، با وایت پیپر بیت کوین دارد که نشان دهنده عدم اصالت و نوآوری در جنبه های نظری و فنی پروژه است.
• ابهامات در توسعه گیت هاب: بررسی گیت هاب پروژه (مخزن کدهای آن) نشان می دهد که تمام کدهای مرتبط با پروژه در یک روز و توسط تنها یک نفر آپلود شده اند. این الگو، با فرآیند توسعه معمول پروژه های متن باز که شامل مشارکت چندین توسعه دهنده در طول زمان است، تفاوت اساسی دارد و سوالاتی را در مورد صحت و پایداری توسعه آن ایجاد می کند.

با توجه به ابهامات و نقاط ضعف فنی و ساختاری فراوان، بسیاری از کارشناسان معتقدند که پروژه آریا کوین احتمالاً یک پروژه کلاهبرداری (Scam) است و به هیچ وجه برای سرمایه گذاری یا فعالیت توصیه نمی شود. هرگونه سرمایه گذاری در چنین پروژه هایی می تواند به از دست رفتن کامل سرمایه منجر شود.

وضعیت قانونی رمزارزها در ایران و نکات مهم برای کاربران

وضعیت قانونی رمزارزها در ایران همواره دستخوش تغییر و تحول بوده و با عدم شفافیت هایی همراه است. با این حال، برخی رویکردهای کلی از سوی دولت و نهادهای نظارتی مشخص شده اند که اطلاع از آن ها برای کاربران ایرانی حیاتی است.

قوانین کلی مربوط به رمزارزها در ایران

در حال حاضر، استخراج رمزارز در ایران با اخذ مجوز از وزارت صنعت، معدن و تجارت و تحت شرایط خاص (مانند تامین برق از منابع مجاز) قانونی است. این رویکرد به دلیل مزیت های اقتصادی حاصل از صادرات رمزارزهای استخراج شده برای کشور اتخاذ شده است. اما در مورد خرید و فروش رمزارزهای خارجی، وضعیت قانونی همچنان مبهم یا در حال تغییر است. بانک مرکزی و سایر نهادها هنوز یک چارچوب قانونی جامع و شفاف برای معاملات خرد و عمده رمزارزها در صرافی ها ارائه نکرده اند. این عدم شفافیت، ریسک های حقوقی قابل توجهی را برای فعالان این حوزه ایجاد می کند.

همچنین، مبحث مالیات بر عایدی سرمایه رمزارزها نیز در ایران مطرح شده و از سال ۱۴۰۲، این نوع مالیات برای سود حاصل از معاملات رمزارزی وضع شده است. این اقدام نشان دهنده تلاش دولت برای نظارت و کسب درآمد از این بازار است، اما جزئیات اجرایی و نحوه محاسبه آن هنوز برای بسیاری از کاربران سوال برانگیز است.

وضعیت قانونی رمز ارزهای ایرانی

رمز ارزهای ملی مانند رمز ریال که توسط بانک مرکزی صادر می شوند، کاملاً قانونمند و تحت نظارت کامل دولت و بانک مرکزی هستند. ماهیت آن ها به عنوان پول الکترونیکی یا دیجیتال بانک مرکزی، آن ها را در چارچوب قوانین پولی و بانکی کشور قرار می دهد.

اما وضعیت پروژه های خصوصی رمزارز ایرانی مانند پیمان و تومان کوین، متفاوت است. در حالی که این پروژه ها تلاش می کنند تا با اخذ مجوزهای لازم و همکاری با نهادهای بانکی، فعالیت های خود را در چارچوب قوانین موجود تعریف کنند، اما همچنان با چالش های نظارتی و حقوقی مواجه هستند. به عنوان مثال، پشتوانه طلا یا ریال برای این رمزارزها، نیازمند نظارت دقیق برای اطمینان از وجود واقعی این پشتوانه است. پروژه هایی مانند آریا کوین نیز که از اساس با ابهامات و اتهامات کلاهبرداری همراه هستند، خارج از هرگونه چارچوب قانونی و نظارتی معتبر فعالیت می کنند و خرید و فروش آن ها ریسک بسیار بالایی دارد.

تحولات اخیر و تأثیر آن بر بازار رمزارز ایران

یکی از مهم ترین و نگران کننده ترین تحولات اخیر در بازار رمزارز ایران، اقدام بانک مرکزی در مسدودسازی درگاه های پرداخت صرافی های رمزارز ایران بود. این اقدام که بدون اطلاع قبلی و یکباره انجام شد، اعتراض شدید جامعه فین تک و صرافی های رمزارز را در پی داشت. اینگونه اقدامات یک جانبه، پیامدهای بسیار منفی برای اکوسیستم رمزارز در ایران دارد، از جمله:

• ایجاد بی اعتمادی: این اقدامات ناگهانی، اعتماد کاربران و فعالان این حوزه را به چارچوب های قانونی و پایداری فعالیت در این بازار از بین می برد.
• محدود کردن دسترسی: مسدودسازی درگاه ها، عملاً امکان واریز و برداشت ریالی را برای کاربران سخت کرده و فعالیت در صرافی های داخلی را با چالش مواجه می سازد.
• گسترش بازار سیاه: با محدود شدن فعالیت های قانونی، کاربران به سمت بازارهای غیررسمی و غیرقانونی هدایت می شوند که خطرات امنیتی و کلاهبرداری را افزایش می دهد.
• تضعیف نوآوری: این اقدامات، نوآوری در حوزه فین تک و بلاکچین را در ایران کند کرده و مانع از توسعه پروژه های داخلی می شود.

نکات حیاتی برای سرمایه گذاری و فعالیت در بازار رمزارز ایران

سرمایه گذاری در هر نوع رمزارزی، به ویژه رمزارزهای بومی ایران، نیازمند احتیاط فراوان و تحقیق جامع (DYOR – Do Your Own Research) است. پیش از هر اقدامی، لازم است به نکات زیر توجه کنید:

• تحقیق جامع و کامل: هرگز بدون تحقیق کافی و درک کامل پروژه، در هیچ رمزارزی سرمایه گذاری نکنید. وایت پیپر، تیم توسعه دهنده، کاربردها، پشتوانه و جامعه پشتیبان پروژه را به دقت بررسی کنید.
• ریسک های پشتوانه: در پروژه های بومی که پشتوانه ریال یا طلا دارند، از صحت وجود و نظارت بر پشتوانه اطمینان حاصل کنید. نوسانات ارزش ریال می تواند به طور مستقیم بر ارزش رمزارزهای با پشتوانه ریال تأثیر بگذارد.
• هشدار جدی درباره پروژه های کلاهبرداری: بازار رمزارزها، بستری برای کلاهبرداری های متعدد است. پروژه هایی مانند کینگ مانی که بر مبنای بازاریابی شبکه ای و وعده های سودهای غیرعادی فعالیت می کردند، نمونه بارز کلاهبرداری هستند. هر پروژه ای که وعده سودهای ثابت و تضمین شده می دهد، یا شفافیت کافی ندارد، باید به شدت مورد تردید قرار گیرد.
• پاسخ به سوال آیا رمزارزهای ایرانی برای سرمایه گذاری مناسب هستند؟ با دیدگاهی واقع بینانه:

  در مجموع، رمزارزهای ایرانی (به استثنای رمز ریال که هدفش سرمایه گذاری نیست) با چالش های بزرگی برای تبدیل شدن به یک گزینه سرمایه گذاری جذاب مواجه اند. نوسانات شدید اقتصادی، عدم شفافیت های قانونی و ریسک پروژه های مشکوک، این بازار را برای سرمایه گذاری بلندمدت و امن، نامناسب می سازد. پتانسیل رشد برخی از این پروژه ها وجود دارد، اما ریسک های آن ها بسیار بالاست. توصیه می شود که سرمایه گذاران، ابتدا دانش خود را در این حوزه افزایش داده و سپس با سرمایه محدود و مدیریت ریسک بالا وارد شوند.

نحوه دسترسی و خرید و فروش رمزارزهای ایرانی

دسترسی به رمزارزهای ایرانی، به نوع و ماهیت پروژه بستگی دارد. در حالی که رمز ریال هنوز به طور عمومی در دسترس کاربران قرار نگرفته است و عمدتاً در فاز آزمایشی بین بانکی و پرداخت های خرد در مناطق مشخص است، پروژه های خصوصی مانند پیمان و تومان کوین در برخی صرافی های داخلی قابل معامله هستند.

نقش صرافی های ارز دیجیتال در ایران

صرافی های ارز دیجیتال، نقش پل ارتباطی بین پول فیات (ریال) و ارزهای دیجیتال را ایفا می کنند. با توجه به تحریم ها و محدودیت های دسترسی به صرافی های بین المللی، انتخاب یک صرافی معتبر و امن در داخل ایران از اهمیت بالایی برخوردار است. یک صرافی ایده آل باید دارای ویژگی های زیر باشد:

• اعتبار و سابقه فعالیت: از انتخاب صرافی هایی با سابقه نامشخص یا ادعاهای غیرواقعی پرهیز کنید.
• سیستم امنیتی قوی: پشتیبانی از احراز هویت دو عاملی (2FA)، نگهداری رمزارزها در کیف پول های سرد (Cold Wallets) و سابقه امنیتی بدون هک، از نشانه های امنیت یک صرافی است.
• پشتیبانی قوی و پاسخگو: یک تیم پشتیبانی در دسترس و آگاه برای حل مشکلات کاربران ضروری است.
• رابط کاربری ساده و کارآمد: کار با پلتفرم باید آسان و قابل فهم برای کاربران مبتدی و حرفه ای باشد.
• تنوع رمزارزها و امکانات معاملاتی: ارائه طیف وسیعی از رمزارزها و ابزارهای معاملاتی مانند حد سود و ضرر، نمودارهای تحلیلی و گزارش های مالی.
• کارمزد شفاف و منطقی: ساختار کارمزدها باید واضح و قابل درک باشد و در مقایسه با سایر صرافی ها، منطقی به نظر برسد.

چگونگی خرید و فروش رمزارزهای ایرانی (مراحل گام به گام)

فرآیند خرید و فروش رمزارزهای ایرانی در صرافی های داخلی، مشابه با خرید سایر ارزهای دیجیتال است و مراحل کلی زیر را شامل می شود:

1. انتخاب صرافی معتبر: ابتدا یک صرافی ایرانی که از رمزارز مورد نظر شما (مانند پیمان) پشتیبانی می کند، انتخاب کنید.
2. ثبت نام و احراز هویت: پس از ثبت نام، باید فرآیند احراز هویت را تکمیل کنید. این فرآیند شامل ارائه اطلاعات هویتی و بانکی برای اطمینان از تطابق با قوانین مبارزه با پولشویی است.
3. واریز ریال: پس از احراز هویت، می توانید از طریق درگاه های بانکی یا کارت به کارت، مبلغ ریالی مورد نظر خود را به حساب صرافی واریز کنید.
4. خرید رمزارز: با موجود شدن ریال در حساب کاربری تان، می توانید به بخش معاملات صرافی رفته و رمزارز ایرانی مورد نظر خود (مثلاً PMN) را خریداری کنید.
5. نگهداری یا فروش: پس از خرید، می توانید رمزارز را در کیف پول اختصاصی صرافی نگهداری کنید یا در صورت تمایل به فروش، آن را به ریال تبدیل کرده و به حساب بانکی خود برداشت کنید.

برخی از صرافی های معتبر ایرانی، رمزارز پیمان را در لیست دارایی های خود قرار داده اند. با این حال، به دلیل وضعیت توسعه و پذیرش پروژه های دیگر مانند تومان کوین، ممکن است دسترسی به آن ها در صرافی های عمومی تر محدودتر باشد. آریا کوین نیز با توجه به هشدارهای امنیتی و کلاهبرداری بودن، حتی اگر در برخی پلتفرم ها لیست شده باشد، توصیه نمی شود.

نتیجه گیری و چشم انداز آینده

دنیای رمزارزهای دیجیتال ایرانی، تصویری از تلاش برای همگامی با فناوری های نوین و همچنین مواجهه با چالش های خاص بومی را ارائه می دهد. از یک سو، پروژه «رمز ریال» به عنوان ارز دیجیتال ملی، تلاشی از سوی بانک مرکزی برای مدرنیزه کردن سیستم پرداخت و افزایش کنترل بر گردش پول است. این پروژه با ماهیت متمرکز و عدم قابلیت استخراج، رویکردی متفاوت از رمزارزهای جهانی مانند بیت کوین دارد و بیشتر بر کارایی درونی سیستم بانکی متمرکز است تا ایجاد ابزاری برای سرمایه گذاری عمومی.

از سوی دیگر، پروژه های خصوصی مانند پیمان و تومان کوین، با پشتوانه های طلا و ریال، سعی در ایجاد بسترهای مالی جدید دارند. در میان این ها، پیمان با حمایت بانک ها، تا حدی از اعتبار بیشتری برخوردار است، در حالی که پروژه هایی نظیر آریا کوین با اتهامات جدی کلاهبرداری و ابهامات فنی و ساختاری عمیق، ریسک بسیار بالایی را متوجه سرمایه گذاران می کنند. به طور کلی، آینده رمزارزهای خصوصی ایرانی به شدت به شفافیت، پشتوانه قوی و واقعی، و همچنین چارچوب های قانونی و نظارتی مشخص بستگی دارد.

چالش های اصلی پیش روی بازار رمزارزهای بومی در ایران شامل عدم شفافیت کامل قوانین، نوسانات اقتصادی و اثرات تحریم ها، و همچنین ریسک کلاهبرداری در پروژه های ناشناخته است. اقدامات اخیر بانک مرکزی در مسدودسازی درگاه های پرداخت صرافی ها نیز نشان می دهد که مسیر پر پیچ و خم قانون گذاری و پذیرش این فناوری در ایران همچنان ادامه دارد. با این وجود، پتانسیل های نهفته در فناوری بلاکچین و رمزارزها برای بهبود سیستم های مالی و تسهیل مبادلات، غیرقابل انکار است.

برای فعالان و سرمایه گذاران در این حوزه، آموزش مداوم و به روز ماندن با آخرین تحولات قانونی و فنی، اهمیت دوچندانی دارد. تنها با دانش کافی و رویکردی محافظه کارانه و واقع بینانه می توان در این بازار پرنوسان، با حداقل ریسک فعالیت کرد. چشم انداز آتی «رمز ریال» به عنوان ارز دیجیتال بانک مرکزی، به تدریج نقش پررنگ تری در سیستم پرداخت کشور ایفا خواهد کرد، اما پتانسیل پروژه های خصوصی برای موفقیت واقعی، نیازمند رفع ابهامات و ایجاد چارچوب های اعتمادساز است. این مسیر، مسیری پرفراز و نشیب است که دقت و آگاهی را در هر گام می طلبد.