معرفی بهترین کاشی کاری های جهان

کاشی کاری هنری باستانی که در جای جای جهان جلوه گری کرده صرفاً پوششی برای دیوارها و کف ها نیست. این هنر داستان فرهنگ ها تاریخ و زیبایی شناسی مردمان مختلف را روایت می کند. مواجهه با شاهکارهای کاشی کاری در بناهای تاریخی یا فضاهای مدرن تجربه ای بصری و عمیق است که ذهن را درگیر خلاقیت و مهارت هنرمندان می کند. این هنر از نقوش هندسی پیچیده اسلامی گرفته تا طرح های داستانی آزولخو پرتغالی و اسپانیایی تنوعی خیره کننده دارد. درک این تنوع و شناخت برجسته ترین نمونه های آن در سراسر دنیا دریچه ای نو به روی تاریخ هنر و معماری می گشاید.

معیارهای انتخاب کاشی کاری های برتر جهانی

انتخاب بهترین کاشی کاری های جهان بر اساس چندین معیار صورت می گیرد. قدمت و اصالت تاریخی یکی از مهم ترین این معیارهاست؛ آثاری که قرن هاست پابرجا مانده اند و بخشی از میراث فرهنگی بشریت محسوب می شوند. پیچیدگی طرح و نقش نیز اهمیت بالایی دارد؛ کاشی کاری هایی که با دقت و مهارت فوق العاده ای اجرا شده اند و جزئیات فراوانی دارند.

استفاده از رنگ ها و مواد اولیه با کیفیت و ماندگار عامل دیگری در ارزیابی برتری یک اثر کاشی کاری است. همچنین تأثیرگذاری آن بر سبک های بعدی یا منطقه ای خاص و نیز وضعیت نگهداری و مرمت اثر در این انتخاب دخیل هستند. نوآوری در تکنیک های اجرا یا استفاده از کاشی در فضاهایی غیرمعمول نیز می تواند یک اثر را برجسته سازد.

کاشی کاری های معروف جهان بر اساس منطقه

کاشی کاری های برجسته در ایران

ایران را می توان مهد هنر کاشی کاری نامید. تاریخچه این هنر در ایران به هزاران سال قبل بازمی گردد و در دوران اسلامی به اوج خود رسیده است. مساجد مدارس کاخ ها و مقبره ها در شهرهایی مانند اصفهان شیراز یزد و کاشان موزه های زنده ای از هنر کاشی کاری ایرانی هستند. استفاده از رنگ های فیروزه ای لاجوردی سفید و طلایی و نقوش اسلیمی ختایی و هندسی ویژگی بارز کاشی کاری ایرانی است.

تکنیک های مختلفی نظیر کاشی هفت رنگ کاشی معرق کاشی زرین فام و کاشی مقرنس در ایران توسعه یافته اند. مسجد شیخ لطف الله و مسجد جامع اصفهان مسجد نصیرالملک شیراز و گنبد سلطانیه زنجان از مشهورترین نمونه های کاشی کاری ایرانی هستند که ظرافت و زیبایی بی نظیری دارند. این آثار نه تنها از نظر هنری بلکه از نظر فنی نیز شاهکارهایی محسوب می شوند.

کاشی کاری های زیبا در اسپانیا

هنر کاشی کاری در اسپانیا به ویژه در منطقه اندلس تحت تأثیر عمیق هنر اسلامی قرار گرفته است. کاشی های آزولخو (Azulejo) که معمولاً با رنگ های آبی بر زمینه سفید اجرا می شوند نماد این هنر در اسپانیا هستند. کاخ الحمراء در گرانادا نمونه ای خیره کننده از کاشی کاری اسلامی اسپانیایی (موریش) است که الگوهای هندسی پیچیده و خطوط کوفی را به نمایش می گذارد.

پس از بازپس گیری اسپانیا توسط مسیحیان هنر آزولخو ادامه یافت و با سبک های رنسانس و باروک ترکیب شد. پارک گوئل اثر آنتونی گائودی در بارسلون نمونه ای مدرن تر و رنگارنگ از استفاده از کاشی شکسته (ترانکا) است که جلوه ای منحصر به فرد و هنری به فضا بخشیده است. کلیساهای جامع و کاخ های قدیمی در شهرهایی مانند سویل و کوردوبا نیز از کاشی کاری های زیبایی بهره می برند.

هنر کاشی کاری در پرتغال

پرتغال یکی دیگر از مراکز مهم هنر کاشی کاری به ویژه آزولخو است. این هنر نیز مانند اسپانیا تحت تأثیر اولیه هنر اسلامی قرار گرفت اما به تدریج سبک خاص خود را توسعه داد. آزولخوها در پرتغال نه تنها برای تزیین دیوارها بلکه برای روایت داستان های تاریخی مذهبی و فرهنگی نیز به کار رفته اند.

رنگ آبی و سفید در آزولخوهای پرتغالی بسیار رایج است به ویژه در دوره باروک. ایستگاه های قطار کلیساها خانه ها و حتی پارک ها در شهرهایی مانند لیسبون و پورتو با پنل های بزرگ کاشی کاری شده تزیین شده اند که صحنه هایی از تاریخ پرتغال یا زندگی روزمره را به تصویر می کشند. موزه ملی آزولخو در لیسبون مجموعه ای بی نظیر از این هنر را در معرض دید قرار داده است.

نمونه های خیره کننده کاشی کاری در ترکیه

ترکیه به خصوص در دوران امپراتوری عثمانی وارث بخش مهمی از سنت کاشی کاری اسلامی است. کاشی های ایزنیک (Iznik) با رنگ های روشن به ویژه آبی کبالت سبز زمردی و قرمز گوجه ای و نقوش گل و گیاه مانند لاله میخک و سوسن شهرت جهانی دارند. این کاشی ها در تزیین مساجد کاخ ها و آرامگاه های دوران عثمانی به وفور استفاده شده اند.

مسجد آبی (سلطان احمد) در استانبول یکی از مشهورترین نمونه های استفاده از کاشی های ایزنیک است که فضای داخلی آن را با هزاران کاشی آبی رنگ پوشانده اند. مسجد رستم پاشا و کاخ توپکاپی نیز نمونه های برجسته ای از کاشی کاری عثمانی هستند که ظرافت و شکوه این هنر را به نمایش می گذارند. هنر کاشی کاری در ترکیه تلفیقی از سنت های سلجوقی بیزانسی و عثمانی است.

جلوه های کاشی کاری در مراکش

مراکش نیز یکی از مراکز مهم هنر کاشی کاری در شمال آفریقا است که پیوندهای عمیقی با هنر اسلامی اندلسی دارد. زلیج (Zellij) نوعی کاشی کاری موزاییکی است که با چیدن قطعات کوچک کاشی های رنگی به اشکال هندسی پیچیده ساخته می شود. رنگ های رایج در زلیج شامل سبز آبی زرد سفید و سیاه است.

این هنر در تزیین ریاض ها (خانه های سنتی با حیاط مرکزی) مساجد مدارس و کاخ ها در شهرهایی مانند فاس مراکش و مکناس به کار رفته است. دقت و صبر لازم برای ساخت پنل های زلیج بسیار بالاست و هر قطعه با دست برش داده و چیده می شود. مدرسه بوعنانیه در فاس نمونه ای برجسته از هنر زلیج مراکشی است که دیوارهای آن با این کاشی های زیبا پوشیده شده اند.

کاشی کاری در سایر نقاط جهان

هنر کاشی کاری تنها محدود به مناطق ذکر شده نیست و در سایر نقاط جهان نیز جلوه هایی از خود نشان داده است. در آسیای مرکزی به ویژه در شهرهای سمرقند و بخارا کاشی کاری های دوران تیموری و ازبکی با رنگ های آبی درخشان و نقوش هندسی و خوشنویسی اسلامی شهرت دارند. مجموعه شاه زنده در سمرقند نمونه ای مثال زدنی است.

در آمریکای لاتین به خصوص در مکزیک هنر کاشی کاری به نام تالاویرا (Talavera) وجود دارد که ریشه در سنت های اسپانیایی دارد و با رنگ های روشن و طرح های محلی ترکیب شده است. در اروپا نیز کشورهایی مانند ایتالیا و هلند در دوره هایی از تاریخ خود به تولید و استفاده از کاشی های تزیینی پرداخته اند. هنر کاشی کاری در هر منطقه با فرهنگ و مصالح بومی آن ترکیب شده و هویتی منحصر به فرد یافته است.

سبک ها و دوره های تاریخی کاشی کاری

کاشی کاری اسلامی

کاشی کاری اسلامی یکی از غنی ترین و متنوع ترین سنت های کاشی کاری در جهان است که از قرن هفتم میلادی به بعد در مناطق تحت نفوذ اسلام شکل گرفت. این سبک بر استفاده از نقوش هندسی پیچیده الگوهای گیاهی (اسلیمی و ختایی) خطوط خوشنویسی (به ویژه آیات قرآن و اشعار) و رنگ های درخشان مانند آبی فیروزه ای سبز زرد و سفید تأکید دارد.

هدف از کاشی کاری در معماری اسلامی ایجاد فضاهایی معنوی و زیبا بود که عظمت خالق را به نمایش بگذارند. تکنیک های مختلفی مانند کاشی معرق (ترکیب قطعات کوچک کاشی با رنگ های مختلف) کاشی هفت رنگ (نقاشی روی کاشی لعاب دار و پخت آن) و کاشی زرین فام (استفاده از لعاب های فلزی براق) در این دوره توسعه یافتند و در تزیین مساجد مدارس کاخ ها و حمام ها به کار رفتند.

کاشی کاری دوره رنسانس و باروک

در اروپا به خصوص در ایتالیا اسپانیا و پرتغال کاشی کاری در دوره های رنسانس و باروک تحت تأثیر سبک های هنری این دوران قرار گرفت. در دوره رنسانس استفاده از کاشی ها با طرح های کلاسیک صحنه های اساطیری یا مذهبی و پرتره ها رواج یافت. کاشی های مایولیکا (Maiolica) در ایتالیا نمونه ای از این هنر هستند که با لعاب های قلع و رنگ های روشن نقاشی می شدند.

در دوره باروک به ویژه در پرتغال و اسپانیا کاشی های آزولخو به اوج شکوفایی رسیدند. پنل های بزرگ کاشی کاری شده که داستان های پیچیده را روایت می کردند ویژگی بارز این دوره است. استفاده از رنگ های آبی و سفید قاب های تزیینی و حرکت و پویایی در طرح ها از مشخصه های کاشی کاری باروک است. این کاشی ها در تزیین کلیساها کاخ ها و خانه های اشرافی به کار می رفتند.

کاشی کاری مدرن و معاصر

در قرون اخیر کاشی کاری از یک هنر سنتی به عنصری مهم در معماری و طراحی مدرن تبدیل شده است. هنرمندانی مانند آنتونی گائودی با استفاده از کاشی شکسته (ترانکا) در آثار خود رویکردی نو به این هنر بخشیدند. در دوره مدرن کاشی ها با رنگ ها اشکال و بافت های متنوعی تولید می شوند و کاربردهای بسیار گسترده ای در فضاهای داخلی و خارجی پیدا کرده اند.

کاشی های مترو کاشی های موزاییکی کوچک کاشی های سه بعدی و کاشی های پرسلانی با طرح های چاپ دیجیتال نمونه هایی از کاشی های مدرن هستند. هنرمندان معاصر نیز با استفاده از کاشی به خلق آثار هنری دیواری و چیدمان های خلاقانه می پردازند. کاشی کاری در دوران معاصر ترکیبی از سنت و نوآوری است و همچنان ابزاری قدرتمند برای بیان هنری و تزیین فضا محسوب می شود.

مکان های دیدنی با کاشی کاری های بی نظیر

کاشی کاری در مساجد

مساجد به خصوص در جهان اسلام از مهم ترین بناهایی هستند که هنر کاشی کاری در آن ها به اوج رسیده است. کاشی کاری در مساجد نه تنها جنبه تزیینی دارد بلکه فضایی معنوی و آرامش بخش ایجاد می کند. محراب ها گنبدها مناره ها دیوارها و حتی کف مساجد با نقوش هندسی اسلیمی خوشنویسی و طرح های گل و گیاه کاشی کاری می شوند.

مسجد شیخ لطف الله در اصفهان با کاشی کاری معرق و هفت رنگ بی نظیرش مسجد آبی در استانبول با کاشی های ایزنیک آبی رنگ و مسجد نصیرالملک شیراز که به مسجد صورتی معروف است به دلیل کاشی کاری های رنگارنگش از مشهورترین مساجد جهان از نظر هنر کاشی کاری هستند. این بناها شاهدی بر مهارت و ذوق هنرمندان مسلمان در طول تاریخ هستند.

کاشی کاری در کاخ ها و بناهای تاریخی

کاخ ها و بناهای تاریخی در مناطق مختلف جهان نیز از کاشی کاری برای نمایش شکوه قدرت و زیبایی استفاده کرده اند. کاخ الحمراء در اسپانیا با کاشی کاری های زلیج و گچ بری های درهم آمیخته اش نمونه ای بی نظیر از هنر اسلامی اندلسی است. کاخ توپکاپی در استانبول نیز مجموعه ای غنی از کاشی های ایزنیک را در خود جای داده است.

در ایران کاخ گلستان در تهران و مجموعه های تاریخی در اصفهان مانند عالی قاپو و چهل ستون نمونه هایی از کاشی کاری های قاجاری و صفوی را به نمایش می گذارند. این کاخ ها نه تنها با کاشی های تزیینی بلکه با پنل های کاشی کاری شده که صحنه هایی از شکار بزم و رویدادهای تاریخی را به تصویر می کشند آراسته شده اند. کاشی کاری در این بناها بخشی جدایی ناپذیر از هویت تاریخی و هنری آن هاست.

کاشی کاری در حمام ها و بناهای عمومی

کاشی کاری به دلیل مقاومت در برابر رطوبت و قابلیت شستشو کاربرد فراوانی در حمام ها و بناهای عمومی مانند کاروانسراها مدارس و حتی ایستگاه های قطار داشته است. حمام های تاریخی در ایران مانند حمام فین کاشان یا حمام گنجعلی خان کرمان با کاشی کاری های زیبا و رنگارنگ تزیین شده اند که فضایی دلپذیر و هنری ایجاد می کنند.

در پرتغال بسیاری از ایستگاه های قطار قدیمی مانند ایستگاه سائو بنتو در پورتو دیوارهای خود را با پنل های بزرگ آزولخو پوشانده اند که داستان های تاریخی را روایت می کنند. این کاربرد کاشی کاری در فضاهای عمومی هنر را به میان مردم آورده و آن را بخشی از زندگی روزمره ساخته است. کاشی کاری در این مکان ها نه تنها جنبه کاربردی بلکه بعد زیبایی شناختی و روایتی نیز دارد.

تاریخچه مختصر تحول کاشی کاری

تاریخچه کاشی کاری به هزاران سال قبل و تمدن های باستانی مانند بین النهرین و مصر بازمی گردد. در این تمدن ها از آجرهای لعاب دار برای تزیین معابد و کاخ ها استفاده می شد. با گسترش اسلام هنر کاشی کاری در سراسر خاورمیانه شمال آفریقا و اسپانیا شکوفا شد و تکنیک ها و سبک های جدیدی مانند کاشی معرق هفت رنگ و زرین فام توسعه یافت.

در قرون وسطی این هنر از طریق مسیرهای تجاری به اروپا نیز راه یافت و در کشورهایی مانند ایتالیا اسپانیا و پرتغال مورد توجه قرار گرفت. در دوره رنسانس و باروک سبک های اروپایی کاشی کاری شکل گرفتند. با انقلاب صنعتی تولید کاشی ساده تر و ارزان تر شد و کاربرد آن گسترده تر گشت. در قرون اخیر کاشی کاری وارد حوزه هنر مدرن و طراحی داخلی شده و همچنان در حال تحول است.

کاشی کاری آزولخو چیست؟

آزولخو نوعی کاشی سرامیکی لعاب دار است که به ویژه در اسپانیا و پرتغال رواج دارد. این کاشی ها معمولاً مربعی شکل هستند و با طرح ها و نقوش مختلفی اغلب به رنگ آبی بر زمینه سفید تزیین می شوند و در تزیین دیوارها به کار می روند.

مشهورترین کشورها در هنر کاشی کاری کدامند؟

ایران اسپانیا پرتغال ترکیه و مراکش از مشهورترین کشورها در هنر کاشی کاری تاریخی هستند که هر یک سبک و تکنیک های منحصر به فرد خود را توسعه داده اند و آثار خیره کننده ای در این زمینه خلق کرده اند.

چه بناهایی در جهان دارای زیباترین کاشی کاری هستند؟

بناهایی مانند مسجد شیخ لطف الله اصفهان مسجد آبی استانبول کاخ الحمراء در اسپانیا ایستگاه سائو بنتو در پرتغال و مدرسه بوعنانیه در مراکش از جمله مشهورترین بناهایی هستند که دارای کاشی کاری های بی نظیری هستند.

کاشی کاری تاریخی با چه روش هایی ساخته می شده است؟

روش های مختلفی مانند کاشی معرق (برش و کنار هم چیدن قطعات رنگی) کاشی هفت رنگ (نقاشی روی کاشی لعاب دار) کاشی زرین فام (استفاده از لعاب های فلزی) و زلیج (موزاییک کاشی) برای ساخت کاشی کاری تاریخی به کار می رفته اند.

تفاوت کاشی کاری و معرق کاری چیست؟

کاشی کاری به هنر تزیین با کاشی به طور کلی اطلاق می شود در حالی که معرق کاری یکی از تکنیک های خاص کاشی کاری است که در آن قطعات کوچک کاشی های رنگی مختلف برش داده شده و مانند قطعات پازل کنار هم چیده می شوند تا طرحی را ایجاد کنند.