از درشکه تا اتومبیل؛ یک قرن فرهنگسازیِ ناتمام
جابه جایی همواره یکی از دغدغه های مهم از زمان انسان های نخستین که کمتر سبک زندگی یکجانشینی داشتند تا انسان امروزی که پویایی، جزء جدایی ناپذیر زندگی اش محسوب می شود، بوده است. نیازی که پاسخ به آن در ابتدا به مدد حیوانات و بعدتر به واسطه پیشرفت تکنولوژی میسر شد، هرچند این بخش هم با چالش های خاص خود از بروز هرج ومرج تا گاهی اوقات نبود فرهنگِ کافی روبرو بود.
به گزارش ری رایت، سرعتِ محدود انسان برای جابه جایی باعث شد تا به حیوانات به چشم وسیله ای برای حمل ونقل نگاه کند که هرچند سرعت و توان بیشتری از خودش داشتند، اما بازهم تغییر چشمگیری در مدت زمان رسیدن به نقطه دلخواه ایجاد نمی کردند. در این شرایط بود که فکر ساخت وسایلی مانند ماشین دودی، طیاره، قطار و… به ذهنش رسید تا سختی ها را بر خود آسان کند. با این وجود وسیله ای که بیش از هر چیزی طی حدود 130 سال گذشته توانسته پاسخگوی نیاز انسان به جابه جایی باشد، خودروها هستند که در این گزارش به آنها می پردازیم.
تا پیش از تولد خودروها، استفاده از کالسکه و درشکه برای رفت وآمد در میان مردم رواج داشت؛ چنانچه ناصرالدین شاه پس از بازگشت از سفر فرنگ در سال های آخر عمرش دستور تاسیس شرکت درشکه رانی برای گسترش حمل ونقل در دارالخلافه طهران را داد که به دنبال آن حدود 30 درشکه وارد شهر شد. بر همین اساس لازم شد برای حفظ نظم، قوانینی برای تردد وضع شود. از جمله اینکه درشکه ها و کالسکه ها برای ورود به برخی نقاط شهر از جمله محوطه کاخ گلستان نیاز به مجوزی شبیه طرح ترافیک امروزی داشتند.
مسیر رفت وآمد کالسکه ها؛ عکس از آنتوان سوریوگین
نخستین اتومبیل در دوران سلطنت مظفرالدین شاه قاجار وارد ایران شد. از آنجایی که استفاده از آن در ابتدا تنها مخصوص درباریان و افراد ثروتمند بود؛ بنابراین به دلیل محدود بودن تعداد اتومبیل ها، نیازی به وضع قوانین مشخص برای استفاده از آن وجود نداشت. اما مانند هر وسیله دیگری، خودروها هم پیش از آنکه فرهنگ و قوانینی برای استفاده از آنها شکل گیرد، به مرور جای خود را در میان زندگی تمام اقشار جامعه باز کردند.
در واقع باید حدود یک قرن قبل را تصور کنید که فردی از پشت درشکه ای که هدایت آن با کشیدنِ افسار اسب یا قاطر امکان پذیر بوده، پایین می آید و صرفا با یادگیری برخی مفاهیم ابتدایی پشتِ فرمان وسیله ای می نشیند که دیگر هدایت آن تنها به زور و بازوی خود و اندک شعور حیوانش وابسته نیست و باید همزمان حواسش به گاز، ترمز، دنده، فرمان و… باشد! در این شرایط البته وضعیت برای پیادگان هم بهتر نبود، کسانی که هیچ اطلاعاتی از سرعت و شتاب اتومبیل نداشتند و بعید نبود مثلا بازیگوشی یک کودک هنگام رد شدن از خیابان باعث تصادفی جبران ناپذیر شود.
از طرفی افزایش تعداد اتومبیل ها در سطح شهرها در شرایطی رخ می داد که کوچه ها و خیابان های خاکی، زیرساخت لازم برای حضور این تعداد خودرو را نداشتند، خبری از خط کشی معابر، چراغ راهنمایی و رانندگی و… نبود و نظمیه چیان هم آموزشی برای نظارت بر قوانین مرتبط با این ساخته دست بشر ندیده بودند. در این بی قانونی هم احتمالا حق با کسی بود که زودتر می پیچید، صدای بلندتری برای داد زدن داشت، در محله خودشان رانندگی می کرد و بچه محل ها هوایش را داشتند و… .
با این وجود روند استفاده از اتومبیل کم و بیش به همان سبک اولیه تا زمانی که نخستین قربانی را بگیرد ادامه داشت. اما ماجرا از چه قرار بود؟ درویش خان که یکی از افراد اثرگذار موسیقی ایرانی و عامل ایجاد تنوع در ساز تار بود، در یکی از شب های پاییزی سال 1305 خورشیدی که سوار بر درشکه درحال بازگشت به خانه بود با یک اتومبیل تصادف کرده و بعد از 5 روز از دنیا رفت و اینگونه بود که خطرات وسیله ای که قرار بود کمکی به بشر باشد، بیش از قبل مشخص شد.
احساس خطر در کنار هرج ومرج، بی قانونی و شکل نگرفتن فرهنگ استفاده از خودرو سبب شد تا در سال 1305 خورشیدی، داشتن تصدیق یا گواهی نامه برای رانندگی اجباری شود و به دنبال آن دو سال بعد، اولین قوانین مربوط به رانندگی تنظیم و اداره نظمیه هم موظف به نظارت بر اجرای قوانین شود. البته اولین آیین نامه کامل قوانین راهنمایی و رانندگی سال 1318 تصویب شد که از آن به عنوان مادر قوانین راهنمایی و رانندگی یاد می شود.
حالا دیگر تقریبا 100 سال است که قوانین راهنمایی و رانندگی در ایران شکل گرفته؛ با این وجود گاهی برای رعایت یک قانون مشخص مانند بستن کمربند ایمنی، بهترین راهکاری که باعث فرهنگسازی می شود درنظر گرفتن جریمه است! درواقع اینجاست که قانون برای برطرف کردن هرج ومرج به کمک فرهنگ آمده، اما به نظر می رسد برای موارد دیگر که وابسته به موضوعات ترافیکی نیستند، مانند بوق نزدن در هر ساعتی از شبانه روز در کوچه ها و پس کوچه ها، فحش ندادن هنگام رانندگی، نیفتادن پشت آمبولانس، بوق زدنِ بی دلیل در ترافیک های طولانی و… هنوز کار زیادی تا رسیدن به نقطه فرهنگی مطلوب داریم!
پایان خبر ری رایت
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "از درشکه تا اتومبیل؛ یک قرن فرهنگسازیِ ناتمام" هستید؟ با کلیک بر روی حوادث، به دنبال مطالب مرتبط با این موضوع هستید؟ با کلیک بر روی دسته بندی های مرتبط، محتواهای دیگری را کشف کنید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "از درشکه تا اتومبیل؛ یک قرن فرهنگسازیِ ناتمام"، کلیک کنید.