آیا میشه از چک ثبت نشده شکایت کرد؟

بله، از چک ثبت نشده می توان شکایت کرد، اما نه به شیوه کیفری بلکه از طریق دعوای حقوقی مطالبه وجه به عنوان یک سند عادی. قانون جدید چک صیادی، ضمانت اجرایی برای عدم ثبت چک مقرر کرده که صرفاً جنبه حقوقی دارد و دارنده چک می تواند برای وصول طلب خود، مراحل قضایی لازم را طی کند.

چک به عنوان یکی از مهم ترین اسناد در مبادلات مالی کشور، نقش حیاتی ایفا می کند و پایه و اساس بسیاری از معاملات و تعهدات است. از گذشته تاکنون، قوانین مربوط به چک دستخوش تغییرات زیادی شده اند تا ضمن حفظ کارایی این سند، از سوءاستفاده ها و جرایم احتمالی جلوگیری شود. آخرین و مهم ترین تحول در این زمینه، اجرای قانون جدید صدور چک و راه اندازی سامانه صیاد است که فرآیند صدور، دریافت و انتقال چک را متحول کرده است. هدف اصلی این قانون، افزایش شفافیت، اعتباربخشی به چک و کاهش آمار چک های برگشتی بوده است. با این حال، پرسشی که برای بسیاری از افراد پیش می آید این است که اگر چکی در سامانه صیاد ثبت نشود، وضعیت حقوقی آن چگونه خواهد بود؟ آیا می توان از چنین چکی شکایت کرد و چگونه می توان وجه آن را مطالبه نمود؟ این مقاله به طور جامع به بررسی این سوالات می پردازد و راهنمایی کامل و مرحله به مرحله ای را برای دارندگان و صادرکنندگان چک ثبت نشده ارائه می دهد تا با آگاهی کامل از حقوق و تکالیف خود، از مشکلات احتمالی جلوگیری کرده یا برای حل آن ها اقدام کنند.

اهمیت و تحولات قانون جدید چک (معرفی سامانه صیاد)

قانون جدید صدور چک که از سال ۱۳۹۷ به تدریج اجرایی شد و در سال ۱۴۰۰ با تکمیل سامانه صیاد به اوج خود رسید، تغییرات بنیادینی در نحوه مبادلات با چک ایجاد کرده است. این تحولات با هدف افزایش شفافیت، کاهش تخلفات و تضمین اعتبار چک به عنوان یک سند مالی معتبر صورت گرفته اند.

سامانه صیاد چیست و چرا ایجاد شد؟

«سامانه یکپارچه صیادی» که به اختصار «سامانه صیاد» نامیده می شود، سیستمی متمرکز است که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران برای مدیریت و نظارت بر صدور و نقل و انتقال چک ها طراحی و پیاده سازی شده است. هدف اصلی از ایجاد این سامانه عبارت است از:

• جلوگیری از صدور چک بلامحل: با اعتبارسنجی دقیق صادرکنندگان پیش از صدور دسته چک و ثبت لحظه ای اطلاعات چک در سامانه، امکان صدور چک بلامحل به شدت کاهش می یابد.
• کاهش جعل و کلاهبرداری: ثبت دقیق اطلاعات چک و هویت طرفین در سامانه، جلوی هرگونه جعل و تغییر در مشخصات چک را می گیرد.
• افزایش شفافیت معاملات: تمامی مراحل صدور، انتقال و وصول چک به صورت سیستمی و قابل پیگیری ثبت می شوند که این امر به شفافیت بیشتر در مبادلات مالی کمک می کند.
• اعتبارسنجی لحظه ای: دارنده چک می تواند با استعلام از سامانه، از وضعیت اعتباری صادرکننده و صحت اطلاعات چک اطمینان حاصل کند.
• جلوگیری از پولشویی: با ثبت تمامی نقل و انتقالات چک، امکان ردیابی جریان وجوه افزایش یافته و از فعالیت های نامشروع مالی جلوگیری می شود.

مراحل ثبت و تأیید چک در سامانه صیاد

برای اینکه یک چک صیادی از اعتبار قانونی کامل برخوردار باشد، باید مراحل ثبت و تأیید آن در سامانه صیاد به درستی انجام شود:

1. مرحله اول: ثبت چک توسط صادرکننده:
   • صادرکننده چک باید پس از تکمیل فیزیکی برگه چک، با استفاده از نرم افزارهای موبایلی بانک خود (مانند آپ، ۷۲۴ و…)، اینترنت بانک، یا خودپردازهای بانکی، مشخصات چک شامل شناسه ۱۶ رقمی صیادی، تاریخ سررسید، مبلغ، اطلاعات هویتی ذینفع (دریافت کننده) و هدف از صدور چک را در سامانه صیاد ثبت کند.
   • در این مرحله، یک شناسه یکتا برای چک در سامانه صیاد تولید می شود.
2. مرحله دوم: تأیید چک توسط دارنده (ذینفع):
   • دارنده چک (شخصی که چک را دریافت کرده است) باید با استفاده از همین ابزارهای الکترونیکی (اپلیکیشن های بانکی، اینترنت بانک و…)، به سامانه صیاد مراجعه کرده و با وارد کردن شناسه ۱۶ رقمی چک، اطلاعات ثبت شده توسط صادرکننده را مشاهده و صحت آن را تأیید کند.
   • در صورت تأیید، چک از نظر قانونی کامل می شود.
   • اگر دارنده چک، اطلاعات را نادرست تشخیص دهد، می تواند آن را رد کرده و به صادرکننده اعلام کند تا اصلاحات لازم انجام شود.
3. مرحله سوم: انتقال چک (اختیاری):
   • در صورت نیاز به انتقال چک به شخص ثالث (ظهرنویسی)، این فرآیند نیز باید صرفاً در سامانه صیاد ثبت شود. دارنده فعلی، اطلاعات شخص جدید را در سامانه وارد می کند و شخص جدید نیز باید آن را تأیید نماید. ظهرنویسی فیزیکی روی برگه چک بدون ثبت در سامانه، فاقد اعتبار است.

تفاوت های کلیدی چک صیادی جدید با چک های قدیمی

برای درک بهتر وضعیت حقوقی چک ثبت نشده، لازم است تفاوت های اصلی چک های صیادی (بنفش رنگ) با چک های قدیمی را بدانیم:

ویژگی	چک های قدیمی	چک های صیادی جدید
رنگ برگه چک	معمولاً آبی، سبز، صورتی و…	بنفش (رنگ متحدالشکل)
شناسه یکتا	فقط شماره سری و سریال	دارای شناسه ۱۶ رقمی صیادی و بارکد دو بعدی
نحوه صدور و اعتبار	اعتبار صرفاً با امضای صادرکننده	اعتبار منوط به ثبت در سامانه صیاد توسط صادرکننده و تأیید توسط دارنده
انتقال (ظهرنویسی)	صرفاً با پشت نویسی فیزیکی	الزام به ثبت انتقال در سامانه صیاد
امکان استعلام	عدم امکان استعلام سوابق	امکان استعلام سوابق صادرکننده و تأیید صحت چک قبل از دریافت
ضمانت اجرا	قابلیت پیگیری کیفری، ثبتی و حقوقی (در صورت احراز شرایط)	عدم امکان پیگیری کیفری برای عدم پرداخت (صرفاً حقوقی)، امکان مسدودی حساب صادرکننده از طریق بانک مرکزی
هدف	تسریع در معاملات	افزایش اعتبار، شفافیت، جلوگیری از جعل و کاهش چک برگشتی

وضعیت حقوقی چک ثبت نشده: سند عادی یا تجاری؟

یکی از مهم ترین ابهامات درباره چک ثبت نشده، جایگاه حقوقی آن است. آیا چنین چکی همچنان یک سند تجاری محسوب می شود یا به یک سند عادی تنزل می یابد؟ درک این تفاوت برای پیگیری حقوقی بسیار ضروری است.

چرا چک ثبت نشده سند تجاری محسوب نمی شود؟

قانون جدید صدور چک به صراحت در تبصره ۱ ماده ۲۱ خود، وضعیت چک های ثبت نشده را مشخص کرده است. این تبصره بیان می دارد: «در مورد چک هایی که پس از گذشت دو سال از لازم الاجراء شدن این قانون صادر می شوند، تسویه چک، صرفا در سامانه تسویه چک (چکاوک) طبق مبلغ و تاریخ مندرج در سامانه و در وجه دارنده نهایی چک، بر اساس استعلام از سامانه صیاد انجام خواهد شد و در صورتی که مالکیت آنها در سامانه صیاد ثبت نشده باشد، مشمول این قانون نبوده و بانک ها مکلفند از پرداخت وجه آنها خودداری نمایند.»

این نص صریح قانونی به معنای آن است که اعتبار چک به عنوان یک سند تجاری، منوط به ثبت آن در سامانه صیاد و تأیید توسط دارنده است. سند تجاری دارای ویژگی های خاصی مانند استقلال امضاها، مسئولیت تضامنی ظهرنویسان، قابلیت صدور اجراییه ثبتی و امکان شکایت کیفری (در برخی شرایط) است که آن را از یک سند عادی متمایز می کند. اما وقتی چک در سامانه صیاد ثبت نمی شود، این ویژگی های سند تجاری را از دست می دهد و صرفاً به عنوان یک «سند عادی» تلقی می شود.

مفهوم سند عادی در مورد چک ثبت نشده و آثار آن

هنگامی که یک چک صیادی در سامانه صیاد ثبت نمی شود، از نظر قانونی، ماهیت خود را به عنوان یک سند تجاری از دست داده و صرفاً به عنوان یک «سند عادی» در اثبات طلب عمل می کند. آثار و محدودیت های حقوقی این موضوع شامل موارد زیر است:

• عدم برخورداری از مزایای سند تجاری: دارنده چک ثبت نشده نمی تواند از مزایای خاص اسناد تجاری مانند مسئولیت تضامنی ظهرنویسان (اگر ظهرنویسی روی برگه انجام شده باشد اما در سامانه ثبت نشده باشد)، مرور زمان خاص چک، و امکان طرح دعوای غیرمستقیم علیه سایر مسئولین چک بهره مند شود.
• عدم امکان صدور گواهی عدم پرداخت رسمی: بانک، برای چک ثبت نشده، گواهی عدم پرداخت رسمی (معروف به گواهی عدم موجودی) صادر نمی کند. این گواهی برای پیگیری های حقوقی و کیفری چک برگشتی ثبت شده الزامی است.
• عدم مسدودی حساب صادرکننده: یکی از مهم ترین ضمانت های اجرایی قانون جدید چک، امکان مسدود کردن تمامی حساب های صادرکننده چک برگشتی (ثبت شده) به میزان مبلغ چک است. اما برای چک ثبت نشده، این امکان وجود ندارد.
• فقط علیه صادرکننده: شکایت و مطالبه وجه این چک فقط علیه صادرکننده آن امکان پذیر است و ظهرنویسان (در صورت وجود و عدم ثبت انتقال در سامانه) مسئولیتی نخواهند داشت.

پیامدهای عدم ثبت چک برای دارنده و صادرکننده

عدم ثبت چک در سامانه صیاد، هم برای دارنده و هم برای صادرکننده، پیامدهای مهمی دارد:

برای دارنده چک:

• عدم امکان نقد کردن چک: بانک به دلیل عدم ثبت چک در سامانه صیاد، از پرداخت وجه آن خودداری می کند.
• کاهش ضمانت اجرایی: دارنده نمی تواند از سرعت و سهولت پیگیری چک های ثبت شده (مثلاً از طریق اجراییه ثبتی یا مسدودی حساب) بهره مند شود.
• طولانی تر شدن فرآیند وصول: برای وصول وجه، دارنده باید یک دعوای حقوقی مطالبه وجه را در دادگاه یا شورای حل اختلاف طرح کند که زمان بر و نیازمند طی مراحل قضایی است.
• افزایش هزینه ها: علاوه بر هزینه های دادرسی، ممکن است نیاز به وکیل و صرف زمان بیشتری باشد.

برای صادرکننده چک:

• عدم اعتبار سند: چکی که صادر کرده، علی رغم امضای او، اعتبار کامل تجاری را ندارد و به نوعی به یک قولنامه تبدیل می شود که اثبات طلب را آسان تر می کند، اما مزایای چک را برای دارنده سلب می کند.
• امکان طرح دعوا علیه وی: دارنده چک می تواند به عنوان یک سند عادی، علیه صادرکننده در مراجع قضایی دعوای مطالبه وجه را مطرح کند.
• سلب اعتماد: عدم ثبت چک ممکن است به عنوان یک سهل انگاری یا حتی عدم صداقت تلقی شده و به اعتبار مالی و تجاری صادرکننده آسیب بزند.

چک ثبت نشده در سامانه صیاد، از اعتبار سند تجاری ساقط شده و تنها به عنوان یک سند عادی اثبات کننده طلب شناخته می شود، بنابراین امکان نقد شدن آن از طریق بانک یا پیگیری کیفری وجود ندارد و دارنده باید از مسیر حقوقی مطالبه وجه اقدام کند.

آیا ثبت نکردن چک جدید جرم است؟ (رفع ابهامات حقوقی)

یکی از سوالات رایج و ابهامات مهم در مورد چک های صیادی جدید این است که آیا ثبت نکردن چک در سامانه صیاد، عملی مجرمانه محسوب می شود و عواقب کیفری دارد؟

تحلیل قانونی: عدم وجود جنبه کیفری

برای پاسخ به این سوال باید به نص صریح قانون صدور چک و قانون مجازات اسلامی مراجعه کرد. همانطور که در بخش های قبل اشاره شد، تبصره ۱ ماده ۲۱ قانون صدور چک به وضوح بیان می کند که در صورت عدم ثبت مالکیت چک در سامانه صیاد، بانک ها مکلفند از پرداخت وجه آن خودداری کنند و این چک مشمول قانون جدید نخواهد بود. این قانون، صرفاً ضمانت اجرای «حقوقی» برای عدم ثبت چک تعیین کرده و در هیچ کجای آن، جرمی تحت عنوان «عدم ثبت چک در سامانه صیاد» پیش بینی نشده است.

همچنین، با مراجعه به قانون مجازات اسلامی، مشخص می شود که هیچ ماده ای به جرم انگاری عمل ثبت نکردن چک جدید نپرداخته است. در نظام حقوقی ایران، اصل «قانونی بودن جرم و مجازات» حاکم است؛ به این معنا که تنها عملی جرم است که در قانون، صراحتاً به عنوان جرم شناخته شده و برای آن مجازات تعیین شده باشد. با توجه به عدم وجود چنین حکمی در قوانین مربوطه، می توان با قطعیت گفت که ثبت نکردن چک جدید در سامانه صیاد، «جرم» محسوب نمی شود و دارای جنبه کیفری نیست.

تفاوت با جرم صدور چک بلامحل

درک تفاوت بین «ثبت نکردن چک» و «صدور چک بلامحل» بسیار حائز اهمیت است تا از باورهای غلط جلوگیری شود:

• جرم صدور چک بلامحل: این جرم زمانی محقق می شود که صادرکننده، چکی را که قبلاً به درستی در سامانه صیاد ثبت و تأیید شده است، صادر کند اما در تاریخ سررسید، حساب او فاقد موجودی کافی برای پرداخت وجه چک باشد. در این صورت، با رعایت شرایط قانونی، دارنده می تواند اقدام به شکایت کیفری از صادرکننده کند و صادرکننده با مجازات های مقرر در قانون صدور چک و قانون مجازات اسلامی (مانند حبس، محرومیت از دسته چک و…) مواجه خواهد شد.
• عدم ثبت چک: همانطور که توضیح داده شد، ثبت نکردن چک جدید در سامانه صیاد، صرفاً موجب سلب اعتبار تجاری از چک و تبدیل آن به یک سند عادی می شود و پیامد کیفری ندارد. در این حالت، حتی اگر حساب صادرکننده پر باشد، بانک به دلیل عدم ثبت چک، از پرداخت وجه آن خودداری می کند و این اتفاق، مبنای شکایت کیفری نخواهد بود.

بنابراین، دارنده چک ثبت نشده، حتی در صورت عدم پرداخت، نمی تواند برای صادرکننده حکم جلب بگیرد یا از طریق دادسرای عمومی و انقلاب پیگیری کیفری کند. مسیر او صرفاً حقوقی و مدنی است.

مسیر حقوقی مطالبه وجه چک ثبت نشده (ضمانت اجرای مدنی)

با توجه به عدم امکان پیگیری کیفری، تنها راه قانونی برای وصول وجه چک ثبت نشده، طرح دعوای حقوقی مطالبه وجه در مراجع قضایی است. این مسیر دارای مراحل و شرایط خاص خود می باشد.

نوع دعوا و مرجع صالح رسیدگی

هنگامی که یک چک صیادی در سامانه صیاد ثبت نشده باشد، از نظر حقوقی به عنوان یک سند عادی تلقی می شود و دارنده آن برای مطالبه وجه، باید دعوای مطالبه وجه سند عادی را مطرح کند. مرجع صالح برای رسیدگی به این دعوا بر اساس میزان مبلغ خواسته (مبلغ چک) تعیین می شود:

• شورای حل اختلاف: برای دعاوی مالی تا سقف قانونی (که در زمان نگارش این مقاله معمولاً تا ۲۰ میلیون تومان است، اما این مبلغ ممکن است تغییر کند)، شورای حل اختلاف صالح به رسیدگی است.
• دادگاه عمومی حقوقی: برای دعاوی مالی که مبلغ خواسته بیش از سقف تعیین شده برای شورای حل اختلاف باشد، دادگاه عمومی حقوقی صالح به رسیدگی خواهد بود.

انتخاب مرجع صحیح از همان ابتدا برای جلوگیری از رد دادخواست یا اطاله دادرسی، اهمیت زیادی دارد.

مراحل گام به گام طرح دعوا و پیگیری

پیگیری مطالبه وجه چک ثبت نشده، مستلزم طی مراحل قانونی زیر است:

1. ثبت نام در سامانه ثنا: پیش از هر اقدامی، خواهان (دارنده چک) باید در سامانه ثنا (سامانه ابلاغ الکترونیک قضایی) ثبت نام و احراز هویت کند. تمامی ابلاغیه های قضایی به صورت الکترونیکی از طریق این سامانه انجام می شود. این کار از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا به صورت آنلاین امکان پذیر است.
2. مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و تنظیم دادخواست:
   • خواهان باید با در دست داشتن اصل چک ثبت نشده و مدارک هویتی خود، به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کند.
   • در این دفاتر، دادخواست مطالبه وجه تنظیم و ثبت می شود. در دادخواست باید مشخصات کامل خواهان و خوانده (صادرکننده چک)، مبلغ خواسته، شرح دقیق ماجرا (چگونگی دریافت چک، عدم ثبت آن، عدم پرداخت وجه توسط بانک)، دلایل و مستندات (اصلی ترین دلیل، همان برگه چک است) به دقت قید شود.
3. ارائه مدارک لازم:
   • اصل چک ثبت نشده.
   • کپی کارت ملی خواهان (وکیل در صورت وجود).
   • رسید ثبت نام در سامانه ثنا.
   • هرگونه مدرک یا سندی که ادعای خواهان را تقویت کند (مثلاً فاکتور معامله ای که چک بابت آن صادر شده است).
4. پرداخت هزینه های دادرسی: خواهان باید هزینه های مربوط به ثبت دادخواست و دادرسی را طبق تعرفه های قانونی پرداخت کند. (جزئیات بیشتر در بخش هزینه ها ارائه خواهد شد.)
5. رسیدگی در دادگاه/شورا:
   • پس از ثبت دادخواست و ارجاع به شعبه مربوطه، وقت رسیدگی تعیین و به طرفین ابلاغ می شود.
   • در جلسات دادرسی، خواهان و خوانده (یا وکلایشان) اظهارات و دلایل خود را ارائه می دهند.
   • قاضی پس از بررسی مستندات و شنیدن دفاعیات، اقدام به صدور رأی می کند.
6. اجرای حکم قطعی:
   • پس از صدور رأی و قطعیت آن (به دلیل عدم اعتراض در مهلت قانونی یا تأیید در مراحل بالاتر)، حکم برای اجرا به واحد اجرای احکام دادگستری ارسال می شود.
   • اجرای حکم می تواند شامل توقیف اموال خوانده، برداشت از حساب های او یا سایر روش های قانونی برای وصول طلب باشد.

نکات مهم در تنظیم دادخواست مطالبه وجه

تنظیم یک دادخواست دقیق و کامل، شانس موفقیت در دعوا را به طور چشمگیری افزایش می دهد:

• مشخصات دقیق: اطلاعات خواهان و خوانده (نام، نام خانوادگی، کد ملی، آدرس) باید کاملاً صحیح و کامل باشد.
• شرح واقعه: ماجرا را به صورت شفاف و به ترتیب زمانی توضیح دهید؛ مثلاً تاریخ دریافت چک، مبلغ آن، عدم ثبت در سامانه و مراجعه به بانک.
• دلایل و مستندات: به صراحت ذکر کنید که برگه چک ثبت نشده، اصلی ترین دلیل شماست. اگر مدارک دیگری (مانند قرارداد، رسید و …) دارید، آن ها را نیز نام ببرید.
• خواسته: مطالبه وجه اصلی چک و خسارات قانونی (مانند خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ سررسید یا تاریخ مطالبه تا زمان پرداخت) را درخواست کنید.
• تأمین خواسته: برای جلوگیری از انتقال اموال توسط خوانده، می توانید همزمان با دادخواست یا پس از آن، درخواست تأمین خواسته را مطرح کنید. با این حال، برای چک ثبت نشده، برخلاف چک ثبت شده، معمولاً نیاز به تودیع خسارت احتمالی توسط خواهان است.

محدودیت های شکایت از چک ثبت نشده

باید به خاطر داشت که پیگیری حقوقی چک ثبت نشده، با محدودیت هایی همراه است که در چک های ثبت شده وجود ندارد:

• فقط علیه صادرکننده: دعوا فقط علیه صادرکننده چک قابل طرح است و ظهرنویسان (کسانی که چک را پشت نویسی کرده اند بدون ثبت در سامانه) مسئولیتی نخواهند داشت.
• نیاز به تودیع خسارت احتمالی برای تأمین خواسته: برای درخواست توقیف اموال صادرکننده پیش از صدور رأی (تأمین خواسته)، خواهان باید مبلغی به عنوان خسارت احتمالی در صندوق دادگستری تودیع کند که این امر ممکن است فرآیند را برای خواهان پیچیده تر و پرهزینه تر کند.
• عدم امکان اعتراض شخص ثالث: مزایای سند تجاری در مورد اعتراض شخص ثالث به توقیف اموال در این نوع چک ها وجود ندارد.
• مدت زمان طولانی تر: فرآیند دادرسی و اجرای حکم در دعاوی حقوقی معمولاً زمان برتر از پیگیری های اجرایی و کیفری مربوط به چک های ثبت شده است.

هزینه های شکایت و مطالبه وجه چک ثبت نشده

یکی از دغدغه های اصلی دارندگان چک ثبت نشده، آگاهی از هزینه هایی است که برای پیگیری حقوقی مطالبه وجه باید بپردازند. این هزینه ها شامل بخش های مختلفی می شوند که اطلاع از آن ها ضروری است.

جزئیات هزینه های دادرسی و اداری

هزینه های اصلی در فرآیند شکایت از چک ثبت نشده، شامل موارد زیر است:

1. هزینه ثبت نام در سامانه ثنا: این هزینه که معمولاً مبلغ اندکی است، برای ثبت اطلاعات هویتی و احراز هویت در سامانه ابلاغ الکترونیک قضایی پرداخت می شود. اگر قبلاً ثبت نام کرده باشید، نیازی به پرداخت مجدد نیست.
2. هزینه دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: برای تنظیم و ثبت دادخواست، مبالغی تحت عنوان خدمات دفتری دریافت می شود. این هزینه ثابت بوده و شامل ثبت دادخواست و اسکن مدارک می شود.
3. هزینه دادرسی: این بخش، عمده ترین هزینه را تشکیل می دهد و بر اساس بهای خواسته (مبلغ چک) و مرجع رسیدگی (شورای حل اختلاف یا دادگاه عمومی) محاسبه می شود.
   • برای مبالغ تا سقف قانونی شورای حل اختلاف (مثلاً ۲۰ میلیون تومان): حدود ۲.۵ درصد از مبلغ خواسته.
   • برای مبالغ بیش از سقف شورای حل اختلاف: حدود ۳.۵ درصد از مبلغ خواسته (در مرحله بدوی).
   • اگر پرونده به مرحله تجدید نظر برود، هزینه های دادرسی مجدداً (و معمولاً با درصد بالاتری) دریافت می شود.

   به عنوان مثال، برای یک چک ۵۰ میلیون تومانی، هزینه دادرسی در دادگاه عمومی حقوقی، تقریباً ۱.۷۵۰.۰۰۰ تومان (۵۰.۰۰۰.۰۰۰ * ۳.۵%) خواهد بود. این ارقام تقریبی هستند و ممکن است با تغییر تعرفه ها، دچار نوسان شوند.

هزینه های جانبی احتمالی

علاوه بر هزینه های اصلی فوق، ممکن است هزینه های دیگری نیز در طول فرآیند مطالبه وجه پیش بیاید:

• هزینه کارشناسی (در صورت لزوم): اگر صادرکننده چک، اصالت امضای خود را انکار یا تردید کند، دادگاه ممکن است دستور ارجاع امر به کارشناسی خط و امضا را صادر کند. هزینه کارشناسی بر عهده خواهان است و بسته به پیچیدگی پرونده و تعداد کارشناسان، می تواند متغیر باشد.
• حق الوکاله وکیل: در صورت تصمیم به استفاده از خدمات وکیل، حق الوکاله وکیل نیز به هزینه ها اضافه می شود. این مبلغ بر اساس توافق بین وکیل و موکل و تعرفه های کانون وکلا تعیین می شود و می تواند بر اساس پیچیدگی پرونده و میزان مبلغ چک، متفاوت باشد.
• هزینه تأمین خواسته: اگر خواهان درخواست توقیف اموال را ارائه دهد، علاوه بر هزینه دادرسی جداگانه برای تأمین خواسته، معمولاً باید مبلغی به عنوان خسارت احتمالی نزد دادگاه تودیع کند تا در صورت اثبات بی حقی، خسارت احتمالی وارده به خوانده جبران شود.

با توجه به مجموع این هزینه ها، توصیه می شود پیش از اقدام، یک برآورد کلی از تمامی مخارج احتمالی داشته باشید و در صورت لزوم، با یک مشاور حقوقی یا وکیل متخصص مشورت کنید.

جلوگیری از مشکلات چک ثبت نشده (توصیه های پیشگیرانه)

بهترین راه برای اجتناب از مشکلات حقوقی و هزینه های اضافی، پیشگیری است. با رعایت چند نکته ساده، می توان از دریافت یا صدور چک ثبت نشده جلوگیری کرد و معاملات مالی را با امنیت بیشتری انجام داد.

مسئولیت دارنده چک: استعلام و تأیید

مهم ترین مسئولیت دارنده چک، اطمینان از صحت و ثبت آن در سامانه صیاد است. هرگز بدون استعلام و تأیید، چکی را که از نوع صیادی است، دریافت نکنید:

1. همیشه قبل از پذیرش چک استعلام بگیرید: قبل از تحویل گرفتن برگه چک از صادرکننده، حتماً از طریق یکی از ابزارهای معرفی شده توسط بانک مرکزی (اپلیکیشن های موبایلی، اینترنت بانک، خودپرداز یا سامانه پیامکی) شناسه ۱۶ رقمی صیادی چک را استعلام کنید. این استعلام به شما نشان می دهد که آیا چک صادر شده، در سامانه صیاد ثبت شده است یا خیر.
2. اطلاعات چک را تأیید کنید: پس از استعلام، اگر چک ثبت شده بود، اطلاعات نمایش داده شده در سامانه (مبلغ، تاریخ سررسید، نام و کد ملی صادرکننده و ذینفع) را با اطلاعات مندرج بر روی برگه چک فیزیکی تطبیق دهید. در صورت صحت، حتماً دریافت چک را در سامانه تأیید کنید.
3. مراقب پیامک های جعلی باشید: برای اطمینان از اصالت لینک های استعلام یا تأیید، فقط از سامانه ها و اپلیکیشن های رسمی بانکی و بانک مرکزی استفاده کنید و به پیامک ها یا لینک های ناشناس اعتماد نکنید.
4. عدم پذیرش چک ثبت نشده: در صورتی که پس از استعلام مشخص شد چک در سامانه صیاد ثبت نشده است یا اطلاعات آن نادرست است، از پذیرش آن خودداری کرده و از صادرکننده بخواهید که ابتدا مراحل ثبت و تأیید را به درستی انجام دهد.

مسئولیت صادرکننده چک: لزوم ثبت دقیق

صادرکنندگان چک نیز مسئولیت مهمی در قبال ثبت صحیح و به موقع چک های خود دارند:

1. آگاهی کامل از قانون جدید: تمامی صادرکنندگان دسته چک باید با قوانین و مقررات جدید چک صیادی و الزامات سامانه صیاد به طور کامل آشنا باشند.
2. ثبت فوری و دقیق اطلاعات: بلافاصله پس از تکمیل و امضای برگه چک، نسبت به ثبت دقیق تمامی اطلاعات مورد نیاز (شناسه، تاریخ، مبلغ، هویت ذینفع و…) در سامانه صیاد اقدام کنند.
3. اطلاع رسانی به دارنده: صادرکننده باید دارنده چک را از لزوم تأیید دریافت چک در سامانه صیاد مطلع سازد و تا زمان تأیید، پیگیری های لازم را انجام دهد.
4. آموزش کارکنان (برای کسب وکارها): اگر کسب وکاری هستید که به طور منظم چک صادر می کنید، اطمینان حاصل کنید که تمامی کارکنان مسئول صدور چک، آموزش های لازم را در خصوص استفاده از سامانه صیاد دیده اند.

معرفی ابزارهای کارآمد برای استعلام و ثبت

برای سهولت در فرآیندهای مربوط به چک صیادی، ابزارهای مختلفی در دسترس است:

• اپلیکیشن های موبایلی بانکی: اغلب بانک ها، اپلیکیشن های موبایلی خود را به امکان ثبت و تأیید چک صیادی مجهز کرده اند (مانند آپ، ۷۲۴، ایوا، و اپلیکیشن های رسمی بانک های مختلف).
• اینترنت بانک: پلتفرم های اینترنت بانک نیز این امکان را برای مشتریان خود فراهم کرده اند.
• خودپردازهای بانکی: برخی از خودپردازهای بانک ها نیز امکان ثبت و تأیید چک را دارند.
• سامانه پیامکی: برای استعلام سوابق اعتباری صادرکننده چک، می توانید شناسه ۱۶ رقمی صیادی را به شماره ۷۰۱۷۰۱ ارسال کنید.

استفاده منظم و صحیح از این ابزارها، تضمین کننده امنیت و اعتبار معاملات شما با چک خواهد بود.

جمع بندی و توصیه های نهایی

با اجرای قانون جدید صدور چک و راه اندازی سامانه صیاد، رویکرد به چک های ثبت نشده تغییر اساسی کرده است. اکنون، یک چک صیادی که در این سامانه ثبت و توسط دارنده تأیید نشده باشد، از اعتبار سند تجاری ساقط شده و صرفاً به عنوان یک سند عادی شناخته می شود. این تغییر به معنای عدم وجود جنبه کیفری برای عدم ثبت چک است؛ به عبارت دیگر، ثبت نکردن چک جدید جرم نیست و صادرکننده آن مجازات کیفری نخواهد شد. در نتیجه، دارنده چنین چکی نمی تواند از طریق مراجع کیفری یا با درخواست مسدودی حساب بانکی، وجه آن را مطالبه کند.

تنها مسیر قانونی برای مطالبه وجه چک ثبت نشده، طرح «دعوای حقوقی مطالبه وجه سند عادی» در مراجع قضایی (شورای حل اختلاف یا دادگاه عمومی حقوقی) است. این فرآیند مستلزم ثبت نام در سامانه ثنا، تنظیم دقیق دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و طی مراحل دادرسی است. هزینه های این شکایت نیز شامل تعرفه های اداری و درصدی از مبلغ خواسته به عنوان هزینه دادرسی خواهد بود. همچنین، این نوع شکایت با محدودیت هایی همراه است؛ از جمله اینکه صرفاً علیه صادرکننده قابل طرح بوده و برای درخواست تأمین خواسته، معمولاً نیاز به تودیع خسارت احتمالی توسط خواهان است.

برای جلوگیری از مواجهه با چنین مشکلاتی، آگاهی کامل از قانون جدید چک و رعایت دقیق الزامات آن ضروری است. دارندگان چک باید همواره قبل از پذیرش چک، از ثبت و تأیید آن در سامانه صیاد اطمینان حاصل کنند و صادرکنندگان نیز ملزم به ثبت به موقع و دقیق تمامی اطلاعات چک در این سامانه هستند. استفاده از ابزارهای الکترونیکی بانکی و اپلیکیشن های رسمی، می تواند در این راستا یاری رسان باشد.

در نهایت، با توجه به پیچیدگی های حقوقی و مراحل قضایی مربوط به چک های ثبت نشده، توصیه اکید می شود که در صورت مواجهه با چنین شرایطی، حتماً با یک وکیل یا مشاور حقوقی متخصص در امور چک مشورت کنید تا از حقوق خود به بهترین نحو دفاع کرده و از اتلاف زمان و انرژی جلوگیری شود. آگاهی و اقدام به موقع، کلید حل بسیاری از مشکلات حقوقی است.