مسجد جامع یزد

مسجد جامع یزد نگین کویر و شاهکار معماری ایرانی نه تنها یک مکان مذهبی بلکه گنجینه ای از تاریخ و هنر است که در قلب بافت تاریخی شهر یزد جای گرفته است. این بنای باشکوه که قرن ها شاهد تحولات و رویدادهای مختلف بوده برای هر بازدیدکننده ای که به دنبال درک عمق فرهنگ و تمدن یزد است مقصدی ضروری محسوب می شود. با قدم گذاشتن در این مسجد سفری به دل زمان آغاز می شود جایی که کاشی های درخشان مناره های سر به فلک کشیده و معماری منحصربه فرد داستانی هزار ساله را روایت می کنند و به شما کمک می کنند تا با یکی از مهم ترین نمادهای تاریخی و مذهبی ایران آشنا شوید.

معرفی مسجد جامع یزد

مسجد جامع کبیر یزد بنایی عظیم و زیبا در مرکز شهر یزد است که به دلیل داشتن بلندترین مناره ها در میان مساجد ایران شهرت دارد. این مسجد با الهام از الگوی معماری کعبه به شکل چهارگوش بنا شده و یکی از قدیمی ترین نمونه های معماری مذهبی است که به عنوان نمادی کیهانی در فرهنگ مسلمانان مورد استفاده قرار گرفته است. روشنایی داخل مسجد به شکلی هنرمندانه و غیرمستقیم تامین می شود به گونه ای که نور خورشید پس از انعکاس از گچ بری های سفید گنبد و دیوارها فضای داخلی را روشن می کند.

تزیینات داخلی و خارجی گنبد نمای ایوان و محراب زیبایی خیره کننده ای به این مسجد بخشیده اند. بنای فعلی مسجد جامع یزد در طول قرون متمادی و بر روی سه مسجد قدیمی تر که در این مکان وجود داشتند ساخته شده و در نهایت به صورت مسجدی واحد با صحنی وسیع تکامل یافته است. این مسجد با ارزش تاریخی و معماری بی نظیر خود در سال ۱۳۱۳ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران و در سال ۱۳۹۶ نیز در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.

تاریخچه مسجد جامع یزد

تاریخچه ساخت مسجد جامع یزد به دوره های مختلفی بازمی گردد و این بنا طی حدود هزار سال شکل گرفته است. پایه های اولیه این مسجد احتمالا بر روی یک آتشکده ساسانی بنا شده که تا قرون اولیه اسلامی نیز پابرجا بوده است.

از آتشکده قدیم تا مسجد امروز

برخی شواهد نشان می دهد که فعالیت های مذهبی اسلامی در بخشی از فضای کنونی مسجد جامع یزد از نیمه دوم قرن دوم هجری قمری آغاز شده است. احداث اولین مسجد در این مکان که به نام مسجد عتیق شناخته می شود به نیمه دوم قرن سوم هجری قمری در زمان حکومت عمرولیث صفاری یا قبل از دوره سلاجقه نسبت داده می شود. این مسجد اولیه در سده چهارم قمری در حومه شهر یزد قرار داشت و در کنار آتشکده زرتشتیان بنا شده بود.

دوره سلجوقیان

اگرچه جزئیات دقیق ساخت و ساز در دوره سلجوقیان در مورد مسجد جامع یزد کمتر در دسترس است اما این دوره زمانی بخشی از سیر تکامل معماری اسلامی در ایران بوده و بنای اولیه مسجد جامع یزد در دوره ای نزدیک به ظهور و قدرت گرفتن سلجوقیان شکل گرفته است. فعالیت های معماری و مذهبی در این مکان در قرون اولیه اسلامی زمینه ساز تحولات بعدی در ساختار مسجد شد.

دوره تیموریان

دوره تیموریان یکی از مهم ترین فصول در تاریخ معماری مسجد جامع یزد است. بخش هایی کلیدی از بنای کنونی از جمله گنبدخانه متعلق به دوره ایلخانی است که البته ساخت و تکمیل آن در دوره تیموری ادامه یافته است. سردر بلند و باشکوه مسجد نیز که یکی از نمادهای اصلی آن محسوب می شود به زمان شاهرخ تیموری و سلطان جهانشاه و تاریخ ۸۶۱ هجری قمری نسبت داده می شود.

دوره صفویان

مسجد جامع یزد در دوره صفویان نیز مورد توجه قرار گرفت و بخش هایی به آن اضافه یا مرمت شد. سلسله صفوی که به ترویج مذهب تشیع و ساخت بناهای مذهبی اهمیت زیادی می داد در طول حکومت خود در یزد نیز به این مسجد رسیدگی کرده و به غنای معماری و تزیینات آن افزود.

دوره قاجاریان

در دوره قاجاریان سه مسجدی که در طول قرون متمادی در کنار یکدیگر در این مکان بنا شده بودند به صورت مسجدی واحد و یکپارچه درآمدند. این ادغام و توسعه منجر به شکل گیری صحن وسیع و ساختار کلی مسجد جامع کنونی یزد شد که امروزه شاهد آن هستیم و یادگاری از تحولات معماری در این دوره است.

معماری مسجد جامع یزد

معماری مسجد جامع یزد نمونه ای برجسته از سبک آذری در معماری ایرانی است که با ویژگی های منحصربه فرد خود چشم هر بیننده ای را خیره می کند. این بنا با وسعتی حدود ده هزار متر مربع شامل بخش های متنوع و کارآمدی است که هر کدام با دقت و هنرمندی فراوان طراحی و ساخته شده اند. استفاده از کاشی های رنگارنگ آبی زرد کبود و سبز در تزیینات به ویژه در زیر گنبد فضایی دلنشین و خنک ایجاد می کند.

بخش های مختلف مسجد جامع یزد

مسجد جامع یزد شامل بخش های اصلی متعددی است که هر یک کارکرد و زیبایی خاص خود را دارند. این بخش ها شامل ایوان اصلی چندین شبستان گنبدخانه محراب کریاس جلوخان قنات و چاه آب و همچنین کتابخانه است. طراحی کلی مسجد با توجه به نیازهای عبادی و اجتماعی صورت گرفته و هر بخش با تزیینات و ویژگی های معماری منحصربه فرد خود بخشی از هویت کلی بنا را شکل می دهد.

مناره های مسجد جامع یزد

مناره های مسجد جامع یزد با ارتفاع تقریبی ۵۲ متر به عنوان بلندترین مناره ها در ایران شناخته می شوند و یکی از شاخص ترین عناصر این بنا هستند. هر دو مناره دارای راه پله هایی برای دسترسی به بالا هستند و با کاشی کاری های زیبا و کتیبه هایی به خط کوفی تزیین شده اند. این مناره ها در طول تاریخ دچار آسیب و فروپاشی شده اند اما در دوره های مختلف مورد مرمت قرار گرفته و شکل کنونی خود را بازیافته اند.

ایوان مسجد جامع یزد

ایوان اصلی مسجد جامع یزد فضایی مستطیل شکل و مرتفع است که در قسمت ورودی آن بخشی از آیات سوره فتح با خطی زیبا نوشته شده است. ادامه این کتیبه در حاشیه بالای دیواره های سمت راست حیاط مسجد قابل مشاهده است. ایوان با ارتفاع و تزیینات خیره کننده خود نقطه کانونی صحن مسجد و جلوه ای باشکوه از معماری ایرانی-اسلامی است.

گنبدخانه مسجد جامع یزد

گنبدخانه یکی از زیباترین و مقدس ترین بخش های مسجد جامع یزد است که در دوره ایلخانی بنا شده و در دوره تیموری تکمیل گردیده است. گنبد در مرکز این فضا قرار گرفته و در چهار گوشه آن چهار گوشواره وجود دارد. فضای داخلی گنبدخانه با کتیبه هایی شامل اسماء خداوند و آیات قرآنی به زیبایی تزیین شده است. گنبد این بخش به صورت دو پوسته طراحی شده که هر پوسته کارکرد معماری خاص خود را دارد.

شبستان های مسجد جامع یزد

مسجد جامع یزد دارای چندین شبستان است که فضای مناسبی برای اقامه نماز و استراحت فراهم می کنند. شبستان ها عموما مستطیل شکل هستند و از ویژگی های معماری آن ها می توان به پنجره های شبکه دار و کاشی کاری های زیبا در قسمت های بالایی اشاره کرد. در ساخت شبستان ها از طاق های سراسری (طاق و تویزه) به همراه کاشی معرق به صورت وسیع استفاده شده است.

یکی از مهم ترین شبستان ها شبستان غربی است که از سال ۱۳۹۳ به عنوان گنجینه و موزه دائمی مسجد جامع یزد مورد استفاده قرار می گیرد. در این موزه حدود ۳۵۰ شی تاریخی از دوره ایلخانی و دوره های پس از آن نگهداری می شود که شامل اشیایی مانند در چوبی مسجد پرده کعبه سماور قدیمی ساعت کاشی کاری های نفیس و منبر سنگی است.

محراب مسجد جامع

محراب مسجد جامع یزد یکی از بخش های دیدنی و بسیار زیبای این بنا است که با تزییناتی نظیر گچ کاری مقرنس و کاشی معرق آراسته شده است. این محراب شامل طرح های گل و بوته و عبارت «فسیکفیکهم الله و هو السمیع العلیم» است که با هنرمندی تمام اجرا شده است. در صحن داخلی مسجد نیز محرابی با کاشی های آبی رنگ وجود دارد که نام های «الله محمد علی حسن و حسین» روی آن دیده می شود.

تزیینات مسجد جامع یزد

تزیینات به کار رفته در مسجد جامع یزد شامل انواع هنرهای معماری اسلامی ایرانی است. کاشی کاری معرق با طرح ها و رنگ های متنوع به ویژه در ایوان گنبدخانه و شبستان ها زیبایی بی نظیری به بنا بخشیده است. کتیبه ها با خطوط کوفی ثلث و نسخ شامل آیات قرآنی اسماء الهی و نام بانیان و تاریخ ساخت بخش مهمی از تزیینات را تشکیل می دهند.

همچنین گچ کاری و مقرنس کاری در بخش هایی مانند محراب و سردر ورودی جلوه های هنری خاصی ایجاد کرده است. استفاده از نور غیرمستقیم و انعکاس آن از سطوح سفید نیز خود نوعی تزیین معماری محسوب می شود که فضایی روحانی و دلنشین به وجود آورده است. نقوش حیوانی و گیاهی بر روی ستون های مرمری در جلوخان نیز از دیگر عناصر تزیینی مسجد هستند.

کریاس

کریاس فضایی چهارگوش و سرپوشیده با سقف گنبدی آجرین است که پس از عبور از سردر ورودی اصلی به آن وارد می شوید. این بخش که در گذشته دهلیز نامیده می شد نقش واسط بین فضای بیرونی و صحن داخلی مسجد را ایفا می کند. بر روی دیوارهای کریاس لوح های سنگی نصب شده که اطلاعات تاریخی یا وقفی را در خود جای داده اند و بخشی از قدمت و تاریخچه بنا را بازگو می کنند.

جلوخان مسجد جامع یزد

جلوخان فضای بازی است که در مقابل سردر اصلی مسجد جامع یزد قرار دارد و به عنوان ورودی و پیشخوان بنا عمل می کند. در این فضا حوضی هشت ضلعی وجود دارد که طراوت خاصی به محیط می بخشد. همچنین ستون های مرمری با نقوش کنده کاری شده از حیوانات و گیاهان و ابیاتی از شعر با خط نسخ در این قسمت به چشم می خورند اگرچه به دلیل شکستگی ستون ها اشعار به طور کامل خوانا نیستند.

کتابخانه مسجد جامع یزد کتابخانه وزیری

کتابخانه یکی دیگر از بخش های مهم و ارزشمند مسجد جامع یزد است که به نام کتابخانه وزیری نیز شهرت دارد. این کتابخانه شامل نسخ خطی و کتاب های قدیمی و ارزشمندی است که در طول تاریخ در این مکان جمع آوری شده اند. وجود کتابخانه در کنار مسجد نشان دهنده اهمیت علم و دانش در کنار عبادت در فرهنگ اسلامی و ایرانی است و فضایی برای مطالعه و پژوهش فراهم می کند.

دسترسی به مسجد جامع یزد

مسجد جامع یزد در مرکز بافت تاریخی شهر و در انتهای خیابان مسجد جامع قرار دارد. دسترسی به این مکان بسیار آسان است و شما می توانید از هر نقطه شهر یزد با استفاده از تاکسی یا سایر وسایل نقلیه عمومی به راحتی به این مسجد دسترسی پیدا کنید. این مسجد در نزدیکی بسیاری از جاذبه های گردشگری دیگر یزد قرار دارد که امکان بازدید همزمان از چند مکان را فراهم می کند.

بازدید از فضای داخلی مسجد جامع یزد برای گردشگران ایرانی رایگان است اما گردشگران خارجی برای ورود باید هزینه پرداخت کنند. مسجد همه روزه از ساعت ۸ صبح تا ۷:۳۰ عصر برای بازدید عموم باز است و شما می توانید در این ساعات از زیبایی ها و عظمت این بنای تاریخی دیدن کنید و در فضای آرامش بخش آن قدم بزنید.

جاذبه های دیدنی اطراف مسجد جامع یزد

مسجد جامع یزد در قلب بافت تاریخی شهر واقع شده و اطراف آن مملو از جاذبه های دیدنی دیگر است که با پیاده روی یا طی مسافت کوتاهی قابل دسترسی هستند. برج و میدان ساعت در چند قدمی مسجد قرار دارد. مقبره سید رکن الدین در فاصله ۱۷۰ متری موزه آب در فاصله ۱.۱ کیلومتری و میدان امیر چخماق نیز در فاصله ۱.۱ کیلومتری از مسجد واقع شده اند.

خانه لاری ها یکی از خانه های تاریخی زیبای یزد نیز در فاصله ۱.۱ کیلومتری مسجد جامع قرار دارد. باغ دولت آباد با بادگیر بلند و زیبایش کمی دورتر و در فاصله ۲.۷ کیلومتری واقع شده است. این نزدیکی جاذبه ها به مسجد جامع امکان برنامه ریزی برای بازدید از چندین مکان تاریخی در یک روز را برای گردشگران فراهم می کند.

هتل های نزدیک به مسجد جامع یزد

برای اقامتی راحت در نزدیکی مسجد جامع یزد و دسترسی آسان به بافت تاریخی شهر چندین هتل و اقامتگاه سنتی در اطراف مسجد وجود دارد. هتل فاضلی و هتل علی بابا در فاصله ۲۰۰ متری و هتل جاده ابریشم در فاصله ۳۰۰ متری مسجد قرار دارند که دسترسی بسیار نزدیکی را فراهم می کنند. اقامتگاه سنتی عمارت سه دری و هتل تاریخی لب خندق نیز در فاصله ۷۰۰ متری مسجد واقع شده اند.

هتل هومن در فاصله حدود ۱ کیلومتری مسجد قرار دارد. این هتل ها و اقامتگاه ها گزینه های متنوعی را برای اقامت با سطوح مختلف امکانات و قیمت ارائه می دهند و به شما این امکان را می دهند که در قلب بافت تاریخی شهر اقامت کرده و به راحتی از جاذبه های اطراف بازدید کنید.

ساعات کاری مسجد جامع یزد چه زمانی است؟

مسجد جامع یزد همه روزه از ساعت ۸ صبح تا ۷:۳۰ عصر (۱۹:۳۰) برای بازدید عموم باز است و می توانید در این ساعات از این بنای تاریخی دیدن کنید.

ارتفاع مناره های مسجد جامع یزد چقدر است؟

مناره های مسجد جامع یزد دارای ارتفاع تقریبی ۵۲ متر هستند و به عنوان بلندترین مناره ها در میان مساجد ایران شناخته می شوند.

آدرس دقیق مسجد جامع یزد کجاست؟

مسجد جامع یزد در استان یزد شهر یزد در مرکز بافت تاریخی و در انتهای خیابان مسجد جامع واقع شده است.