دادخواست تامین دلیل چیست؟ (راهنمای جامع + نمونه ها و نکات کلیدی)

دادخواست تامین دلیل ابزاری حقوقی است که به شما امکان می دهد شواهد و مدارک مهمی را که در معرض خطر از بین رفتن یا تغییر هستند، به صورت رسمی و قانونی ثبت و نگهداری کنید تا در آینده بتوانید از آن ها در دادگاه استفاده کنید. این اقدام به حفظ حقوق شما کمک شایانی می کند و از بسیاری از مشکلات احتمالی در فرآیند دادرسی جلوگیری می نماید.

در دنیای امروز که پیچیدگی های حقوقی و دعاوی قضایی رو به فزونی است، حفظ و ارائه مستندات دقیق و کافی، نقشی اساسی در احقاق حق ایفا می کند. اغلب افراد در مواجهه با یک اختلاف حقوقی، نگران از بین رفتن یا تغییر شکل دلایل و مدارکی هستند که می توانند سرنوشت دعوای آن ها را تعیین کنند. قانون گذار با درک این دغدغه، نهادی با عنوان تامین دلیل را پیش بینی کرده است تا ذی نفعان بتوانند پیش از طرح دعوا یا حتی در اثنای آن، با ثبت یک درخواست قانونی، از دلایل و امارات موجود صورت برداری کنند و آن ها را برای مراجعات آتی حفظ نمایند. این مقاله راهنمایی جامع و کاربردی در خصوص دادخواست تامین دلیل است که به شما کمک می کند تا با تمامی ابعاد این نهاد حقوقی آشنا شوید و بتوانید با آگاهی کامل، از حقوق خود دفاع کنید. با مطالعه این محتوا، از مفهوم و ماهیت قانونی تامین دلیل گرفته تا مرجع صالح، نحوه ثبت و انواع آن، همگی را به صورت گام به گام و با ذکر نمونه های کاربردی فرا خواهید گرفت.

تامین دلیل چیست؟ (مفهوم، ماهیت و مبانی قانونی)

پیش از هر چیز، برای درک دادخواست تامین دلیل چیست، لازم است با مفهوم بنیادین تامین دلیل آشنا شویم. تامین دلیل یکی از نهادهای دادرسی مدنی است که هدف اصلی آن، حفظ و نگهداری دلایل و مدارک موجود است که ممکن است در آینده دسترسی به آن ها متعذر، متعسر یا حتی غیرممکن شود. این اقدام، به معنای اثبات حق نیست، بلکه صرفاً به منظور مستندسازی وضعیت موجود انجام می شود تا در دعوای اصلی، ارزش اثباتی خود را حفظ کند.

تعریف حقوقی تامین دلیل و مبانی آن

ماده 149 قانون آیین دادرسی مدنی، دقیق ترین تعریف را از این نهاد حقوقی ارائه می دهد:

در مواردی که اشخاص ذی نفع، احتمال دهند که در آینده، استفاده از دلایل و مدارک دعوای آنان، از قبیل تحقیق محلی و کسب اطلاع از مطلعین و استعلام نظر کارشناسان یا دفاتر تجاری یا استفاده از قرائن و امارات موجود در محل و یا دلایلی که نزد طرف دعوا یا دیگری است، متعذر یا متعسر خواهد شد، می توانند از دادگاه صلح، درخواست تامین آن ها را بنمایند. مقصود از تامین، در این موارد، فقط ملاحظه و صورت برداری از این گونه دلایل است.

بر اساس این ماده، اصطلاحات کلیدی زیر در تعریف تامین دلیل اهمیت دارند:

• اشخاص ذی نفع: هر فردی که در یک دعوای حقوقی یا کیفری، دارای نفع و منفعت باشد، اعم از خواهان احتمالی یا خوانده احتمالی.
• متعذر یا متعسر شدن استفاده از دلایل: وضعیتی که به دلیل گذر زمان، تغییر اوضاع و احوال، یا دستکاری، امکان دسترسی یا بهره برداری از دلیل دشوار یا ناممکن شود.
• ملاحظه و صورت برداری: هدف اصلی تامین دلیل صرفاً مشاهده، ثبت وضعیت و تهیه ی گزارش از دلیل است، نه قضاوت درباره ی آن یا تعیین حقانیت طرفین.

به بیان حقوقدانان برجسته نیز، تامین دلیل ابزاری است برای حفظ و مستندسازی وضع موجود، نه اثبات ادعا. برای مثال، دکتر عبدالله شمس معتقد است که تامین دلیل برای حفظ ادله ای است که در دعوایی که اقامه شده یا در آینده ممکن است اقامه شود، می تواند مورد استناد قرار گیرد. بنابراین، تامین دلیل یک پیش نیاز حیاتی برای فرایند دادرسی عادلانه است.

ماهیت دادخواست تامین دلیل: درخواست، نه دعوا

یکی از نکات مهمی که باید درباره دادخواست تامین دلیل بدانید، ماهیت آن است. تامین دلیل، یک درخواست است و نه یک دعوای اصلی. این بدان معناست که:

• با ثبت این دادخواست، حکمی درباره ماهیت حق صادر نمی شود.
• دادگاه وارد ماهیت اختلاف بین طرفین نمی شود.
• تنها هدف، ملاحظه و صورت برداری از دلایل موجود است.

به عبارت دیگر، دادگاه یا مرجع صالح در تامین دلیل، تنها نقش ضابط و ثبت کننده وضعیت دلایل را ایفا می کند. قرار تامین دلیل نیز غیرقابل اعتراض است، اما نتیجه و محتوای گزارش کارشناس یا صورت برداری انجام شده، در دعوای اصلی قابل بررسی و دفاع از سوی طرفین خواهد بود.

چرا و در چه مواردی به تامین دلیل نیاز داریم؟ (اهمیت و کاربردها)

اهمیت تامین دلیل زمانی آشکار می شود که درک کنیم بسیاری از دلایل و مدارک، به مرور زمان از بین می روند یا تغییر می کنند. در چنین شرایطی، اگر اقدامی برای حفظ آن ها صورت نگیرد، ممکن است در آینده امکان اثبات حق از دست برود. در ادامه به مهم ترین موارد و کاربردهای تامین دلیل می پردازیم:

حفظ دلایل در معرض از بین رفتن

این رایج ترین دلیل برای درخواست تامین دلیل است. برخی از مثال های عینی عبارتند از:

• تصادف رانندگی: اگر خودروی شما در یک تصادف آسیب دیده و نیاز به تعمیر فوری دارد، می توانید قبل از تعمیر، با درخواست تامین دلیل، میزان و نوع خسارت وارده را توسط کارشناس رسمی دادگستری صورت برداری کنید. این گزارش، مستندی معتبر برای مطالبه خسارت در آینده خواهد بود.
• آسیب به ملک یا ساختمان: ریزش سقف، ترکیدگی لوله، آسیب های ناشی از گودبرداری همسایه یا حوادث طبیعی، نمونه هایی از خساراتی هستند که وضعیت آن ها به سرعت تغییر می کند. تامین دلیل در این موارد، به حفظ شواهد آسیب دیدگی کمک می کند.
• از بین رفتن کالا یا سند: برخی کالاها فاسدشدنی هستند یا اسنادی که ممکن است به دلایل مختلف (مثل آتش سوزی، سیل یا سرقت) از بین بروند. تامین دلیل می تواند وضعیت این اسناد یا کالاها را قبل از نابودی ثبت کند.

حفظ دلایل برای دعاوی آتی

گاهی اوقات شما قصد دارید در آینده یک دعوا طرح کنید، اما نیاز دارید که وضعیتی خاص را در زمان حال مستند کنید. این موارد شامل:

• تغییر شغل مستأجر: اگر مستأجر شما برخلاف قرارداد اجاره، شغل خود را تغییر داده و شما قصد دارید در آینده برای فسخ اجاره یا تخلیه ملک اقدام کنید، می توانید با تامین دلیل، تغییر شغل او را مستند کنید.
• ایرادات ساختمانی پیش از فروش: اگر قصد فروش ملکی را دارید و نگران هستید که خریدار در آینده ادعای نقص یا ایراد فنی کند، می توانید پیش از فروش، از طریق تامین دلیل، وضعیت موجود ساختمان را ثبت کنید.

تسهیل اثبات در دادگاه

گزارش تامین دلیل که توسط مرجع قضایی و در صورت لزوم توسط کارشناس رسمی تهیه می شود، یک گزارش رسمی و مستند از وضعیت موجود است. این گزارش می تواند به عنوان یک اماره قضایی قوی در دادگاه اصلی مورد استفاده قرار گیرد و به قاضی در تشخیص واقعیت کمک کند. حضور یک سند رسمی از وضعیت اولیه، بار اثبات را برای طرف درخواست کننده به مراتب سبک تر می کند.

کاربردها در حوزه های مختلف

تامین دلیل در بسیاری از حوزه های حقوقی کاربرد دارد:

• دعاوی ملکی: برای ثبت وضعیت تصرف عدوانی، نقصان ساختمان، تخریب ملک، اختلافات مرزی.
• دعاوی قراردادی: برای ثبت عدم انجام تعهدات، نقص در اجرای قرارداد، ثبت وضعیت کالای معیوب.
• دعاوی مربوط به مسئولیت مدنی: تامین دلیل در تصادفات رانندگی، حوادث کار، خسارات ناشی از محصولات معیوب.
• دعاوی اجاره و سرقفلی: تامین دلیل برای تخلیه ملک (اثبات اتمام مهلت اجاره یا تخلف مستأجر)، تغییر کاربری ملک.

در هر یک از این موارد، اقدام به موقع برای تامین دلیل می تواند از تضییع حقوق شما جلوگیری کند.

اوصاف و ویژگی های مهم تامین دلیل (نکات کلیدی حقوقی)

آشنایی با اوصاف و ویژگی های حقوقی تامین دلیل، به شما کمک می کند تا درک عمیق تری از این نهاد داشته باشید و با آگاهی کامل از آن بهره برداری کنید.

ماهیت درخواست و عدم صدور حکم قطعی

همان طور که پیش تر اشاره شد، دادخواست تامین دلیل یک درخواست است و نه دعوا. به این معنی که با صدور قرار تامین دلیل، هیچ حکم قطعی درباره اصل حق یا اختلاف بین طرفین صادر نمی شود. مرجع قضایی صرفاً به مستندسازی وضعیت موجود می پردازد و هیچ یک از طرفین به انجام کاری ملزم نمی شوند. ارزش تامین دلیل، در واقع به عنوان یک اماره قضایی در دعوای اصلی است، نه یک حکم نهایی.

غیرقابل اعتراض بودن قرار تامین دلیل

بر اساس ماده 155 قانون آیین دادرسی مدنی: قرار رد درخواست تامین دلیل، قابل اعتراض است. ولی قرار تامین دلیل قابل اعتراض نمی باشد. این ماده نشان می دهد که خود قرار تامین دلیل که توسط دادگاه صلح صادر می شود، قابل اعتراض نیست و طرف مقابل نمی تواند آن را به چالش بکشد. با این حال، نتیجه و محتوای گزارش صورت برداری یا نظر کارشناسی که پس از اجرای قرار تامین دلیل به دست می آید، در دعوای اصلی می تواند مورد نقد و اعتراض طرفین قرار گیرد.

عدم نیاز به تشکیل جلسه رسیدگی

برخلاف دعاوی اصلی که معمولاً مستلزم تشکیل جلسات متعدد رسیدگی و استماع اظهارات طرفین است، برای صدور قرار تامین دلیل نیازی به تشکیل جلسه رسیدگی نیست. دادگاه صلح با بررسی دادخواست و ضمائم آن، در صورت احراز شرایط قانونی، قرار تامین دلیل را صادر می کند. البته برای اجرای قرار تامین دلیل، خوانده احضار می شود (مگر در موارد فوری که اجرای قرار قبل از ابلاغ به خوانده صورت می گیرد).

نقش تامین دلیل به عنوان اماره قضایی

یکی از مهم ترین نکات درباره ارزش حقوقی تامین دلیل این است که تامین دلیل، خود به تنهایی دلیل قاطع محسوب نمی شود، بلکه یک اماره قضایی است. اماره قضایی، نشانه ای است که می تواند به قاضی در کشف حقیقت کمک کند، اما ارزش و میزان تأثیر آن در رأی نهایی، بر عهده قاضی است و قاضی می تواند با توجه به سایر دلایل و شواهد موجود، آن را بپذیرد یا رد کند. با این وجود، وجود یک گزارش رسمی از وضعیت اولیه، ارزش اثباتی بالایی دارد.

امکان درخواست توسط هر ذی نفع

درخواست تامین دلیل تنها مختص خواهان احتمالی نیست. هر شخصی که ذی نفع باشد، اعم از خواهان یا خوانده احتمالی، می تواند برای حفظ دلایل خود درخواست تامین دلیل کند. مثلاً شخصی که علیه او ادعایی مطرح شده، می تواند برای حفظ مدارک و شواهد مرتبط با دفاع خود، درخواست تامین دلیل کند.

امکان درخواست قبل یا حین دادرسی

ماده 150 قانون آیین دادرسی مدنی تصریح می کند که درخواست تامین دلیل ممکن است در هنگام دادرسی و یا پیش از اقامه دعوا باشد. این انعطاف پذیری به ذی نفع این امکان را می دهد که در هر مرحله ای که احساس نیاز به حفظ دلیل می کند، اقدام نماید.

عدم لزوم معرفی خوانده در برخی موارد

ماده 154 قانون آیین دادرسی مدنی یک استثنا بر قاعده لزوم معرفی طرف مقابل قائل شده است: در موردی که تعیین طرف مقابل ممکن نباشد، درخواست تامین دلیل بدون تعیین طرف پذیرفته خواهد شد. این بدان معناست که اگر درخواست کننده به هیچ وجه نتواند طرف مقابل خود را معرفی کند (مثلاً در یک حادثه ناشناس)، دادگاه می تواند بدون ذکر نام خوانده، قرار تامین دلیل را صادر کند. البته این موضوع باید در دادخواست به تفصیل شرح داده شود.

مرجع صالح و نحوه ثبت دادخواست تامین دلیل (مراحل گام به گام)

دانستن مرجع صالح و فرآیند گام به گام ثبت دادخواست تامین دلیل، از اهمیت بالایی برخوردار است. این بخش راهنمای عملی شما برای ثبت دادخواست تامین دلیل خواهد بود.

مرجع صالح جدید: دادگاه صلح

یکی از تغییرات مهم و به روز در قوانین مربوط به صلاحیت، تغییر مرجع صالح برای رسیدگی به دادخواست تامین دلیل است. در گذشته، این امر در صلاحیت شورای حل اختلاف قرار داشت، اما با تصویب «قانون شوراهای حل اختلاف مصوب 1402»، صلاحیت رسیدگی به تامین دلیل از شوراهای حل اختلاف به «دادگاه صلح» واگذار شده است.

بر اساس بند 7 ماده 12 قانون شوراهای حل اختلاف مصوب 1402، انجام تامین دلیل در صلاحیت دادگاه صلح محل وقوع ادله است. این نکته یک مزیت رقابتی مهم در ارائه اطلاعات به روز و دقیق به شما محسوب می شود. بنابراین، برای ثبت دادخواست تامین دلیل، باید به دادگاه صلح محل وقوع دلایل مراجعه کنید.

صلاحیت محلی دادگاه صلح نیز بر اساس محل وقوع دلایل تعیین می شود. به عنوان مثال، اگر آسیب به یک ساختمان در شهر اصفهان اتفاق افتاده است، باید به دادگاه صلح اصفهان مراجعه کنید.

مراحل گام به گام ثبت دادخواست

فرآیند ثبت دادخواست تامین دلیل به شرح زیر است:

1. تهیه و تنظیم دادخواست:

   اولین گام، تهیه یک دادخواست دقیق و کامل است. بر اساس ماده 151 قانون آیین دادرسی مدنی، دادخواست تامین دلیل (کتبی یا شفاهی) باید حاوی نکات زیر باشد:

   • مشخصات درخواست کننده و طرف او: نام و نام خانوادگی، کد ملی، آدرس و شغل (با تاکید بر استثنائات ماده 154 در صورت عدم امکان تعیین طرف مقابل).
   • موضوع دعوایی که برای اثبات آن درخواست تامین دلیل می شود: باید مشخص کنید که این تامین دلیل قرار است برای اثبات چه دعوایی (مثلاً مطالبه خسارت ناشی از تصادف) مورد استفاده قرار گیرد.
   • اوضاع و احوالی که موجب درخواست تامین دلیل شده است: این بخش قلب دادخواست شماست. باید با دقت، جزئیات و وضوح کامل توضیح دهید که چرا بیم از بین رفتن یا تغییر دلیل را دارید و چه اتفاقی افتاده است. هر چه این توضیحات دقیق تر باشد، شانس صدور قرار بالاتر است.
2. پیوست ها و منضمات:

   مدارک و اسنادی که ادعای شما را تقویت می کنند، باید به دادخواست پیوست شوند. این مدارک می توانند شامل:

   • اجاره نامه (در مورد دعاوی مربوط به اجاره)
   • کروکی پلیس یا گزارش نیروی انتظامی (در تصادفات)
   • عکس ها و فیلم های مربوط به محل یا خسارت
   • شهادت نامه ها یا استشهادیه ها
   • مدارک مالکیت

   بهتر است از تمامی مدارک، کپی برابر اصل تهیه شود.

3. مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی:

   تمامی دادخواست ها در سیستم قضایی ایران باید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به ثبت برسند. شما می توانید به صورت حضوری به یکی از این دفاتر مراجعه کرده و دادخواست خود را به همراه ضمائم تقدیم کنید. کارشناسان دفاتر، دادخواست شما را اسکن و در سیستم ثبت می کنند.

4. پرداخت هزینه دادرسی:

   ثبت دادخواست تامین دلیل، مستلزم پرداخت هزینه های دادرسی مربوط به دعاوی غیرمالی است که تعرفه آن هر سال توسط قوه قضائیه اعلام می شود. این هزینه در دفاتر خدمات قضایی پرداخت می شود.

5. بررسی توسط دادگاه صلح:

   پس از ثبت، دادخواست شما به دادگاه صلح صلاحیت دار ارسال و توسط قاضی مربوطه بررسی می شود. قاضی شرایط عمومی (مانند ذی نفع بودن) و شرایط اختصاصی (مانند احراز فوریت) را مورد بررسی قرار می دهد. در صورت احراز شرایط، قرار تامین دلیل صادر می شود و در صورت فقدان شرایط، قرار رد درخواست صادر می گردد (که قرار رد، برخلاف قرار تامین دلیل، قابل اعتراض است).

6. ارجاع به کارشناس (در صورت لزوم):

   در بسیاری از موارد، به ویژه در تامین دلیل با جلب نظر کارشناس (مانند ارزیابی خسارت فنی)، دادگاه موضوع را به یکی از کارشناسان رسمی دادگستری در رشته مربوطه ارجاع می دهد. دستمزد کارشناس نیز بر عهده درخواست کننده است.

7. اجرای قرار تامین دلیل:

   پس از صدور قرار و در صورت لزوم تعیین کارشناس، قرار تامین دلیل اجرا می شود. کارشناس یا نماینده دادگاه در محل حاضر شده و با ملاحظه دلایل و در صورت نیاز، با کسب اطلاع از مطلعین، صورت برداری و گزارش لازم را تهیه می کند.

8. ابلاغ به طرف مقابل:

   قاعدتاً، ابلاغ قرار تامین دلیل به طرف مقابل، بعد از اجرای قرار صورت می گیرد تا امکان از بین بردن یا دستکاری دلایل توسط طرف مقابل از بین برود. البته در موارد فوری (ماده 152 قانون آیین دادرسی مدنی)، ممکن است اجرای قرار قبل از ابلاغ به خوانده صورت گیرد.

انواع دادخواست تامین دلیل و نمونه های کاربردی

دادخواست تامین دلیل بسته به نوع دلایل و شرایط خاص هر پرونده، می تواند شکل ها و انواع مختلفی داشته باشد. در این بخش، به رایج ترین انواع آن و ارائه نمونه های کاربردی می پردازیم.

دادخواست تامین دلیل با جلب نظر کارشناس

در بسیاری از مواقع، دلایلی که نیاز به تامین دارند، ماهیت فنی، تخصصی یا نیاز به ارزیابی دقیق دارند که از عهده افراد عادی یا حتی قاضی خارج است. در این موارد، درخواست کننده از دادگاه صلح می خواهد که صورت برداری و ملاحظه دلیل، با جلب نظر یک کارشناس رسمی دادگستری در رشته مرتبط صورت گیرد. به عنوان مثال، در تعیین میزان خسارت به یک خودرو، ساختمان، یا کیفیت یک کالای صنعتی، نظر کارشناس متخصص ضروری است.

نمونه دادخواست تامین دلیل با جلب نظر کارشناس

مشخصات خواهان: [نام- نام خانوادگی- کد ملی- آدرس- شماره تماس- شغل]

مشخصات خوانده: [نام- نام خانوادگی- کد ملی- آدرس- شماره تماس- شغل] (در صورت امکان)

خواسته: تامین دلیل با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری در خصوص [موضوع مورد نظر، مثلاً میزان خسارت وارده به خودرو / کیفیت اجرای کار ساختمانی]

دلایل و منضمات: [کپی برابر اصل مدارک شناسایی، کپی برابر اصل مدارک مالکیت / قرارداد، عکس ها و فیلم های مربوطه، گزارش اولیه (در صورت وجود)]

ریاست محترم دادگاه صلح [نام شهر]

با سلام و احترام،

احتراماً به استحضار می رساند اینجانب [نام خواهان] فرزند [نام پدر] به کد ملی [کد ملی]، مالک [موضوع مورد تامین، مثلاً خودروی سواری پراید مدل 1399 به شماره انتظامی … / آپارتمان مسکونی به آدرس …] می باشم.

متأسفانه در تاریخ [تاریخ وقوع حادثه] در [محل وقوع حادثه]، به دلیل [شرح دقیق علت حادثه، مثلاً تصادف با خودروی خوانده / ایرادات فنی در ساخت و ساز توسط خوانده]، [شرح دقیق خسارت یا وضعیت مورد تامین، مثلاً خسارات جدی به بدنه خودروی اینجانب وارد شده است / سقف و دیوارهای آپارتمان اینجانب دچار ترک خوردگی عمیق و ریزش گچ شده است].

با توجه به اینکه [شرح فوریت یا احتمال از بین رفتن دلیل، مثلاً خودرو نیاز به تعمیر فوری دارد تا قابل استفاده باشد و در صورت تعمیر، امکان ارزیابی دقیق خسارت از بین می رود / وضعیت ساختمان هر لحظه در حال وخامت است و نیاز به بازسازی فوری دارد] و اینجانب قصد طرح دعوای مطالبه خسارت از [نام خوانده] را دارم، لذا مستند به ماده 149 قانون آیین دادرسی مدنی، از آن مرجع محترم، تقاضای صدور قرار تامین دلیل با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری در رشته [مثلاً کارشناسی حوادث رانندگی / کارشناسی ساختمان] جهت بررسی، ملاحظه و صورت برداری از [موضوع مورد تامین] و تعیین میزان خسارات وارده، مستدعی است.

با تشکر و احترام

[امضاء خواهان]

دادخواست تامین دلیل مطالبه خسارت

این نوع دادخواست، زمانی کاربرد دارد که خسارتی به شما وارد شده و شواهد و قرائن اثبات کننده آن خسارت، در معرض از بین رفتن یا تغییر هستند. مانند مثالی که در بالا ذکر شد، تامین دلیل مطالبه خسارت برای مواردی مثل تصادفات، خسارت به اموال، یا ایرادات فنی در کالا و خدمات بسیار رایج است.

نمونه دادخواست تامین دلیل مطالبه خسارت (مثال عملی و کامل)

مشخصات خواهان: آقای/خانم [نام] [نام خانوادگی]، فرزند [نام پدر]، به شماره ملی [کد ملی]، ساکن [آدرس کامل]، شغل [شغل]

مشخصات خوانده: آقای/خانم [نام] [نام خانوادگی]، فرزند [نام پدر]، به شماره ملی [کد ملی]، ساکن [آدرس کامل]، شغل [شغل] (در صورت اطلاع)

خواسته: تامین دلیل مطالبه خسارت با جلب نظر کارشناس

دلایل و منضمات: کپی برابر اصل مدارک شناسایی، کپی برابر اصل سند مالکیت خودرو / ملک، کروکی پلیس (در صورت تصادف)، گزارش اورژانس / پزشکی قانونی (در صورت صدمه بدنی)، عکس ها و فیلم های محل حادثه، استشهادیه.

ریاست محترم دادگاه صلح [نام شهر]

با سلام و احترام،

احتراماً به استحضار می رساند اینجانب [نام خواهان]، مالک یک دستگاه خودروی سواری [نام خودرو] مدل [سال ساخت] به شماره انتظامی [شماره پلاک] می باشم. متأسفانه در تاریخ [تاریخ حادثه] حدود ساعت [ساعت]، در خیابان/اتوبان [نام خیابان/اتوبان] در مسیر [شمال به جنوب/شرق به غرب]، خودروی اینجانب مورد تصادف با خودروی [نام خودروی خوانده] به شماره انتظامی [شماره پلاک خوانده] متعلق به خوانده محترم، آقای/خانم [نام خوانده] قرار گرفت.

در نتیجه این تصادف، خسارت های جدی به قسمت [جلو/عقب/کنار] خودروی اینجانب وارد شده است. به دلیل شدت خسارت وارده، خودرو از کار افتاده و ادامه تردد با آن ناممکن است و نیاز به تعمیرات فوری و اساسی دارد. از آنجا که اینجانب قصد طرح دعوای مطالبه خسارت از خوانده محترم را دارم و تعمیر خودرو پیش از بررسی کارشناسی منجر به از بین رفتن دلایل و امکان ارزیابی دقیق خسارت خواهد شد، لذا به موجب این دادخواست و مستند به ماده 149 قانون آیین دادرسی مدنی، از آن مرجع محترم تقاضا دارم تا با صدور قرار تامین دلیل با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری در رشته کارشناسی حوادث رانندگی، نسبت به ملاحظه و صورت برداری از وضعیت فعلی خودرو، نوع و میزان خسارات وارده، و تعیین قیمت واقعی آن قبل از تعمیر، اقدام فرمایید. این اقدام به منظور حفظ دلایل موجود برای اقامه دعوای آتی و احقاق حق اینجانب ضروری است.

با تشکر و احترام

[امضاء خواهان]

دادخواست تامین دلیل فوری

تامین دلیل فوری زمانی مطرح می شود که به دلیل فوریت امر، بیم از بین رفتن دلیل به قدری زیاد است که حتی فرصت ابلاغ قرار تامین دلیل به طرف مقابل نیز وجود ندارد. در این شرایط، درخواست کننده در دادخواست خود تقاضای اجرای قرار قبل از ابلاغ به خوانده را مطرح می کند. دادگاه پس از احراز فوریت، قرار را صادر و اجرا می کند و سپس آن را به خوانده ابلاغ می نماید تا طرف مقابل در جریان قرار گیرد.

نمونه دادخواست تامین دلیل فوری (با تاکید بر درخواست اجرا قبل از ابلاغ)

مشخصات خواهان: آقای/خانم [نام] [نام خانوادگی]، فرزند [نام پدر]، به شماره ملی [کد ملی]، ساکن [آدرس کامل]، شغل [شغل]

مشخصات خوانده: آقای/خانم [نام] [نام خانوادگی]، فرزند [نام پدر]، به شماره ملی [کد ملی]، ساکن [آدرس کامل]، شغل [شغل] (در صورت اطلاع)

خواسته: تامین دلیل فوری با جلب نظر کارشناس (تقاضای اجرای قرار قبل از ابلاغ)

دلایل و منضمات: کپی برابر اصل مدارک شناسایی، کپی برابر اصل سند مالکیت ملک، عکس ها و فیلم های اخیر از آسیب، استشهادیه همسایگان.

ریاست محترم دادگاه صلح [نام شهر]

با سلام و احترام،

احتراماً به استحضار می رساند اینجانب [نام خواهان]، مالک ملک مسکونی به آدرس [آدرس کامل ملک] با پلاک ثبتی اصلی [پلاک اصلی] و فرعی [پلاک فرعی] می باشم. خوانده محترم، آقای/خانم [نام خوانده]، همسایه طبقه بالای اینجانب می باشند. متأسفانه، از تاریخ [تاریخ شروع مشکل]، به دلیل ترکیدگی لوله های آب در واحد مسکونی خوانده، سقف و دیوارهای منزل اینجانب به شدت دچار نشت آب و تخریب شده و بخش هایی از سقف در حال فروریختن است. با وجود اطلاع رسانی و درخواست های مکرر، خوانده محترم از همکاری جهت رفع مشکل و جبران خسارت خودداری می نمایند.

با توجه به اینکه نشت آب به صورت مداوم ادامه دارد و هر لحظه احتمال ریزش کامل سقف و آسیب های بیشتر به اموال و ساکنین منزل وجود دارد، فوریت امر به قدری است که تأخیر در تامین دلیل، منجر به از بین رفتن کامل دلایل و تشدید خسارات خواهد شد. اینجانب قصد تعمیر فوری منزل و سپس مطالبه خسارت از خوانده را دارم. لذا مستند به ماده 149 و 152 قانون آیین دادرسی مدنی، از آن مرجع محترم، تقاضای صدور قرار تامین دلیل فوری و اجرای آن قبل از ابلاغ به خوانده، با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری در رشته تأسیسات ساختمان و ارزیابی خسارت، جهت ملاحظه، صورت برداری و تعیین نوع و میزان خسارات وارده به ملک اینجانب را مستدعی است.

با تشکر و احترام

[امضاء خواهان]

دادخواست تامین دلیل تخلیه ملک (از دادگاه صلح)

در دعاوی اجاره، گاهی مستأجر پس از اتمام مدت قرارداد یا تخلف از شرایط اجاره نامه، از تخلیه ملک خودداری می کند. در این موارد، موجر می تواند با تامین دلیل، وضعیت موجود را مستند کند تا در دعوای اصلی تخلیه، مدارک کافی در دست داشته باشد. با توجه به تغییر مرجع صالح، این دادخواست باید به دادگاه صلح ارائه شود.

نمونه دادخواست تامین دلیل تخلیه ملک (مثال عملی)

مشخصات خواهان: آقای/خانم [نام] [نام خانوادگی]، فرزند [نام پدر]، به شماره ملی [کد ملی]، ساکن [آدرس کامل]

مشخصات خوانده: آقای/خانم [نام] [نام خانوادگی]، فرزند [نام پدر]، به شماره ملی [کد ملی]، ساکن [آدرس کامل ملک مورد اجاره]

خواسته: تامین دلیل تخلیه ملک مورد اجاره به علت اتمام موعد قرارداد

دلایل و منضمات: کپی برابر اصل مدارک شناسایی، کپی برابر اصل سند مالکیت ملک، کپی برابر اصل اجاره نامه، کپی برابر اصل اظهارنامه ارسال شده به مستأجر (در صورت وجود).

ریاست محترم دادگاه صلح [نام شهر]

با سلام و احترام،

احتراماً به استحضار می رساند اینجانب [نام خواهان]، مالک شش دانگ ملک مسکونی/تجاری به آدرس [آدرس کامل ملک مورد اجاره] می باشم. ملک مذکور در تاریخ [تاریخ شروع اجاره] طی اجاره نامه شماره [شماره اجاره نامه] به مدت [مدت اجاره، مثلاً یک سال] به خوانده محترم، آقای/خانم [نام خوانده] اجاره داده شده است. تاریخ اتمام مدت اجاره [تاریخ اتمام اجاره] می باشد.

با عنایت به اینکه موعد قرارداد اجاره به پایان رسیده است، اینجانب از خوانده محترم تقاضای تخلیه و تحویل ملک را داشته ام. لیکن ایشان با وجود اتمام مهلت قانونی، از تخلیه و تحویل ملک امتناع می ورزند. (در صورت ارسال اظهارنامه: اظهارنامه شماره [شماره اظهارنامه] نیز در تاریخ [تاریخ اظهارنامه] به ایشان ابلاغ گردیده است.)

از آنجا که اینجانب به ملک خود نیاز مبرم دارم و قصد طرح دعوای تخلیه و تحویل ملک را دارم، لذا مستند به ماده 149 قانون آیین دادرسی مدنی، از آن مرجع محترم تقاضای صدور قرار تامین دلیل جهت ملاحظه و صورت برداری از وضعیت فعلی ملک مورد اجاره، از جمله احراز پایان مدت قرارداد و عدم تخلیه توسط مستأجر (خوانده محترم) و همچنین وضعیت قفل و کلیدهای مربوط به ساختمان را مستدعی است. این اقدام برای ارائه به مرجع قضایی در دعوای اصلی تخلیه ضروری می باشد.

با تشکر و احترام

[امضاء خواهان]

دانلود متن نمونه دادخواست تامین دلیل (ابزار کاربردی)

برای سهولت شما در تنظیم دادخواست تامین دلیل، می توانید از نمونه های ارائه شده در این مقاله استفاده کنید. این نمونه ها شامل فیلدهای قابل تکمیل هستند که می توانید اطلاعات مربوط به خود و پرونده تان را در آن ها وارد کرده و دادخواست خود را تنظیم نمایید. استفاده از یک فرم استاندارد و کامل، به شما اطمینان می دهد که هیچ نکته مهمی از قلم نیفتاده است.

فایل های قابل دانلود (در وب سایت اصلی) شامل نمونه های کلی برای تامین دلیل با جلب نظر کارشناس، تامین دلیل فوری، تامین دلیل مطالبه خسارت و تامین دلیل تخلیه ملک می باشند که به شما کمک می کنند تا فرآیند تنظیم دادخواست را با دقت و سرعت بیشتری انجام دهید.

تفاوت تامین دلیل و تامین خواسته (رفع ابهامات رایج)

یکی از ابهامات رایج در میان عموم مردم، تفاوت بین تامین دلیل و تامین خواسته است. اگرچه هر دو نهاد با کلمه تامین آغاز می شوند و هدف مشترک حفظ حقوق ذی نفع را دارند، اما از نظر ماهیت، هدف، مرجع صالح و آثار حقوقی، تفاوت های اساسی با یکدیگر دارند. آشنایی با این تفاوت ها برای انتخاب صحیح ابزار قانونی ضروری است.

ویژگی	تامین دلیل	تامین خواسته
هدف اصلی	حفظ و مستندسازی دلایل و امارات که در معرض از بین رفتن یا تغییر هستند.	حفظ و توقیف مال یا خواسته دعوا از تصرف و نقل و انتقال توسط خوانده، برای اطمینان از اجرای حکم آتی.
ماهیت	درخواست است و یک دعوای اصلی محسوب نمی شود.	دعوای طاری یا همراه با دعوای اصلی است.
موضوع	هر نوع دلیل (عینی، شهادت مطلعین، نظر کارشناس، اسناد، قرائن).	مال (منقول یا غیرمنقول) که خواهان ادعای مالکیت یا حقی بر آن دارد.
مرجع صالح	دادگاه صلح محل وقوع دلایل.	دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را دارد (دادگاه عمومی حقوقی).
زمان درخواست	قبل از طرح دعوا یا حین دادرسی (ماده 150 ق.آ.د.م).	قبل از طرح دعوای اصلی یا همزمان با آن یا در اثنای دادرسی.
نیاز به وثیقه/خسارت احتمالی	معمولاً نیازی به سپردن خسارت احتمالی نیست (مگر در موارد استثنایی).	غالباً خواهان باید خسارت احتمالی را تودیع کند (مگر در موارد خاص ماده 108 ق.آ.د.م).
اثر اصلی	صورت برداری و تهیه گزارش از وضعیت موجود دلایل.	توقیف مال و ممنوعیت نقل و انتقال آن توسط خوانده.
قابل اعتراض بودن قرار	قرار تامین دلیل غیرقابل اعتراض است، اما قرار رد آن قابل اعتراض است.	قرار تامین خواسته قابل اعتراض است.

به طور خلاصه، تامین دلیل به دنبال ثبت آنچه هست است تا در آینده اثبات شود، در حالی که تامین خواسته به دنبال حفظ آنچه ممکن است از بین برود است تا حکم دادگاه قابلیت اجرا داشته باشد. این دو نهاد، مکمل یکدیگر در مسیر احقاق حق هستند، اما هر کدام کارکرد مستقل و شرایط خاص خود را دارند.

هزینه ها و مدت زمان رسیدگی به دادخواست تامین دلیل

آگاهی از هزینه ها و مدت زمان تقریبی رسیدگی به دادخواست تامین دلیل، به شما کمک می کند تا با برنامه ریزی بهتری اقدام کنید.

هزینه های دادرسی تامین دلیل

ثبت دادخواست تامین دلیل مستلزم پرداخت هزینه هایی است که شامل موارد زیر می شود:

• هزینه دادرسی: این هزینه مربوط به ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی است و بر اساس تعرفه های مصوب هر سال قوه قضائیه برای دعاوی غیرمالی دریافت می شود. این مبلغ معمولاً ثابت و نسبتاً کم است.
• هزینه کارشناسی: اگر در دادخواست خود تقاضای جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری را کرده باشید، باید دستمزد کارشناس را نیز پرداخت کنید. تعرفه کارشناسی بر اساس نوع تخصص و میزان کار مورد نیاز متفاوت است و توسط کانون کارشناسان رسمی دادگستری تعیین می شود. این هزینه می تواند متغیر و در برخی موارد قابل توجه باشد.
• هزینه اوراق و کپی: ممکن است هزینه های جزئی برای تهیه کپی مدارک، پلمپ اوراق و موارد مشابه در دفاتر خدمات قضایی دریافت شود.

مدت زمان رسیدگی به دادخواست تامین دلیل

مدت زمان رسیدگی و اجرای دادخواست تامین دلیل به عوامل مختلفی بستگی دارد، اما در مقایسه با دعاوی اصلی، معمولاً سریع تر انجام می شود:

• زمان ثبت و ارسال دادخواست: ثبت دادخواست در دفاتر خدمات قضایی معمولاً در همان روز مراجعه انجام می شود.
• زمان بررسی توسط دادگاه صلح: پس از ارسال دادخواست به دادگاه، قاضی باید آن را بررسی و قرار تامین دلیل را صادر کند. این مرحله می تواند از چند روز تا یک یا دو هفته متغیر باشد، بسته به حجم کاری دادگاه و فوریت موضوع.
• زمان انتخاب و حضور کارشناس: اگر نیاز به کارشناس باشد، انتخاب کارشناس و هماهنگی برای حضور وی در محل نیز ممکن است چند روز تا چند هفته زمان ببرد.
• زمان اجرای قرار و تهیه گزارش: اجرای قرار در محل معمولاً در یک جلسه صورت می گیرد، اما تهیه گزارش نهایی توسط کارشناس و ارائه آن به دادگاه ممکن است تا یک ماه نیز طول بکشد.

در مجموع، فرآیند تامین دلیل از زمان ثبت تا ارائه گزارش نهایی، می تواند از چند هفته تا حدود دو ماه به طول انجامد. در موارد فوری، دادگاه تلاش می کند تا با تسریع در فرآیند، قرار را در کوتاه ترین زمان ممکن صادر و اجرا کند.

نکات حقوقی تکمیلی و توصیه های مهم

برای حداکثر بهره برداری از نهاد تامین دلیل و جلوگیری از مشکلات احتمالی، توجه به نکات حقوقی تکمیلی و توصیه های زیر ضروری است:

• اهمیت دقت در نگارش دادخواست و شرح اوضاع و احوال:

  قلب دادخواست تامین دلیل، بخش مربوط به اوضاع و احوال است. باید با دقت، جزئیات کامل، و زبان حقوقی مناسب، شرح دهید که چرا به تامین دلیل نیاز دارید و چه خطری دلایل شما را تهدید می کند. هرگونه ابهام یا عدم وضوح در این بخش، می تواند منجر به رد درخواست شما شود.

• نقش وکیل در تسهیل فرآیند:

  با وجود اینکه تنظیم دادخواست تامین دلیل نسبتاً ساده تر از دعوای اصلی است، اما مشاوره با یک وکیل متخصص یا سپردن این کار به او، می تواند مزایای زیادی داشته باشد. وکیل با اشراف به قوانین، می تواند بهترین نوع دادخواست را تنظیم، اوضاع و احوال را به درستی شرح و تمامی مراحل را به نحو احسن پیگیری کند. این امر به ویژه در مواردی که نیاز به جلب نظر کارشناس یا فوریت وجود دارد، اهمیت بیشتری پیدا می کند.

• عدم قطعیت تامین دلیل به معنای اثبات نهایی حق:

  همواره به یاد داشته باشید که گزارش تامین دلیل، صرفاً یک اماره قضایی است و نه دلیل قاطع بر اثبات حق. دادگاه اصلی (در دعوای ماهوی) می تواند با توجه به سایر دلایل، آن را بپذیرد یا رد کند. تامین دلیل به شما کمک می کند تا یک مستند قوی در اختیار داشته باشید، اما تضمین کننده صدور حکم به نفع شما نیست.

• پایبندی به صداقت در ارائه اطلاعات:

  همواره اطلاعات دقیق و صحیح را در دادخواست خود ارائه دهید. ارائه اطلاعات نادرست یا گمراه کننده می تواند به زیان شما تمام شود و حتی در برخی موارد منجر به مسئولیت های قانونی گردد.

• پیگیری پس از ثبت دادخواست:

  پس از ثبت دادخواست در دفاتر خدمات قضایی، پرونده شما دارای کد رهگیری می شود. می توانید با استفاده از سامانه ثنا، وضعیت پرونده خود را پیگیری کنید و از مراحل صدور قرار و اجرای آن مطلع شوید.

سوالات متداول

آیا تامین دلیل خود دلیل محسوب می شود؟

خیر، تامین دلیل خود به تنهایی دلیل قاطع محسوب نمی شود، بلکه یک اماره قضایی است. به این معنا که نتیجه آن (گزارش صورت برداری یا نظر کارشناس) می تواند به عنوان نشانه ای قوی به قاضی در کشف حقیقت کمک کند، اما ارزش اثباتی نهایی آن در دعوای اصلی توسط قاضی ارزیابی می شود.

آیا برای تامین دلیل حتماً باید طرف مقابل را معرفی کرد؟

مطابق با ماده 151 قانون آیین دادرسی مدنی، اصل بر لزوم معرفی مشخصات درخواست کننده و طرف اوست. اما ماده 154 همان قانون استثنا قائل شده که در موردی که تعیین طرف مقابل ممکن نباشد، درخواست تامین دلیل بدون تعیین طرف پذیرفته خواهد شد. در این شرایط، باید عدم امکان تعیین طرف مقابل به نحو قانع کننده ای در دادخواست شرح داده شود.

مدت زمان اعتبار گزارش تامین دلیل چقدر است؟

گزارش تامین دلیل تاریخ انقضا ندارد و تا زمانی که برای اثبات ادعا در دعوای اصلی مورد نیاز باشد، معتبر است. ارزش اثباتی آن ممکن است با گذر زمان و تغییر اوضاع و احوال تا حدی کمرنگ شود، اما به خودی خود اعتبار خود را از دست نمی دهد.

در صورت ممانعت طرف مقابل از اجرای تامین دلیل، چه باید کرد؟

اگر طرف مقابل از اجرای قرار تامین دلیل ممانعت کند، دادگاه صلح می تواند با استفاده از قوای قهریه (مثلاً نیروی انتظامی) و دستور قضایی، نسبت به اجرای قرار اقدام کند. این قرار قهراً قابل اجراست و ممانعت از آن نمی تواند مانع از اجرای قانون شود.

آیا می توان همزمان درخواست تامین دلیل و تامین خواسته داد؟

بله، این امکان وجود دارد. تامین دلیل برای حفظ شواهد و مدارک است، در حالی که تامین خواسته برای حفظ مال یا موضوع دعواست. در برخی پرونده ها ممکن است هر دو اقدام به طور همزمان یا متوالی ضروری باشند. مثلاً در تصادف، هم نیاز به تامین دلیل خسارت خودرو است و هم ممکن است لازم باشد تامین خواسته برای توقیف خودروی مقصر صورت گیرد.

چه تفاوتی بین تامین دلیل و اظهارنامه وجود دارد؟

اظهارنامه ابزاری برای ابلاغ رسمی یک خواسته یا اعلامیه به طرف مقابل است و جنبه اخباری دارد و صرفاً یک سند عادی محسوب می شود. در حالی که تامین دلیل یک قرار قضایی است که توسط مرجع قضایی صادر و اجرا می شود و نتیجه آن یک سند رسمی با ارزش اماره قضایی است که در دعوای اصلی قابلیت استناد بیشتری دارد. اظهارنامه می تواند یکی از مدارک پیوست به دادخواست تامین دلیل باشد، اما جایگزین آن نیست.

نتیجه گیری

دادخواست تامین دلیل ابزاری حقوقی و بسیار مهم برای حفظ حقوق و منافع شما در مواجهه با دعاوی و اختلافات حقوقی است. این نهاد قانونی به شما امکان می دهد تا دلایل و مدارکی را که در معرض خطر از بین رفتن، تغییر یا دشواری دسترسی هستند، به صورت رسمی و مستند، ثبت و نگهداری کنید. از تصادفات رانندگی و آسیب های ساختمانی گرفته تا اختلافات قراردادی و مسائل مربوط به اموال، تامین دلیل می تواند نقش یک سپر محکم را برای حفظ حقانیت شما ایفا کند.

با آگاهی کامل از مفهوم، ماهیت، مرجع صالح (دادگاه صلح)، مراحل گام به گام ثبت و انواع مختلف آن، می توانید با اطمینان بیشتری از این ابزار قانونی بهره برداری کنید. به یاد داشته باشید که اقدام به موقع و با دقت در تنظیم دادخواست تامین دلیل، از اهمیت بالایی برخوردار است. در صورت نیاز به راهنمایی های تخصصی تر و پیچیدگی های خاص پرونده شما، مشاوره با یک وکیل متخصص در امور حقوقی، می تواند چراغ راه شما در این مسیر باشد و از هرگونه سردرگمی و اشتباه احتمالی جلوگیری کند. با اتخاذ رویکردی آگاهانه و به موقع، می توانید از تضییع حقوق خود جلوگیری کرده و راه را برای احقاق حق در مراجع قضایی هموار سازید.