آیا میشود قبل از عقد مهریه را بخشید

خیر، از نظر قانونی امکان بخشش مهریه قبل از جاری شدن صیغه عقد نکاح وجود ندارد. بخشش مهریه به معنای اسقاط دینی است که بر ذمه مرد مستقر شده باشد و تا قبل از خواندن خطبه عقد و ثبت آن، زن مالک مهریه شناخته نمی شود و در نتیجه دینی نیز بر عهده مرد ایجاد نمی گردد که بتوان آن را بخشید. هرگونه توافق یا دست نوشته ای مبنی بر بخشش مهریه پیش از عقد، فاقد اعتبار قانونی است.

مسئله مهریه و چگونگی تعیین یا چشم پوشی از آن، یکی از موضوعات مهم و حساس در مسیر آغاز زندگی مشترک است که همواره پرسش ها و ابهامات زیادی را برای زوجین در آستانه ازدواج و خانواده هایشان ایجاد می کند. در جامعه ما، برداشت های نادرست و گاهی باورهای غلطی در مورد ماهیت مهریه و زمان مالکیت آن وجود دارد که می تواند منجر به تصمیم گیری های اشتباه و بروز مشکلات حقوقی پیچیده در آینده شود. یکی از این پرسش های رایج، امکان بخشش مهریه قبل از عقد است که بسیاری به اشتباه گمان می کنند می توانند با یک دست نوشته یا توافق شفاهی، از این حق قانونی صرف نظر کنند. این موضوع به قدری مهم است که شناخت دقیق قوانین و مقررات مربوط به آن، برای هر فردی که قصد ازدواج دارد، ضروری به نظر می رسد. این مقاله با هدف ارائه پاسخی قاطع، مستند به قانون مدنی و فقه اسلامی، و روشن سازی تمامی ابعاد این موضوع نگاشته شده است تا شما را با واقعیت های حقوقی بخشش مهریه قبل از عقد آشنا سازد و از هرگونه سردرگمی یا اقدام نادرست جلوگیری کند.

مهریه چیست و زن چه زمانی مالک آن می شود؟ (مبنای حقوقی مالکیت مهریه)

برای درک این موضوع که چرا بخشش مهریه قبل از عقد امکان پذیر نیست، ابتدا باید تعریف دقیق حقوقی مهریه و زمان مالکیت زن بر آن را بدانیم. مهریه که در فقه اسلامی از آن با عنوان «صداق» یا «نحله» نیز یاد می شود، مالی است که به موجب عقد نکاح، بر ذمه مرد قرار می گیرد و به زن تعلق پیدا می کند. ماده ۱۰۷۸ قانون مدنی به صراحت بیان می کند: هر چیزی را که مالیت داشته و قابل تملک نیز باشد می توان مهریه قرار داد. این ماده نشان می دهد که مهریه باید دارای ارزش مالی و قابلیت انتقال باشد.

نکته کلیدی که تمامی ابهامات در خصوص مالکیت مهریه از چه زمانی است را رفع می کند، ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی است که می گوید: به مجرد عقد، زن مالک مهریه می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید. این ماده صراحتاً اعلام می کند که مالکیت زن بر مهریه، نه در زمان خواستگاری، نه در دوران نامزدی و نه با توافق اولیه، بلکه دقیقاً به مجرد عقد یعنی بلافاصله پس از جاری شدن صیغه عقد نکاح محقق می شود. در این لحظه است که مهریه از یک تعهد بالقوه به یک دِین قطعی تبدیل می شود و بر ذمه مرد مستقر می گردد. تا پیش از جاری شدن صیغه عقد، مهریه صرفاً یک توافق و تعهدی است که طرفین برای آینده در نظر گرفته اند و هنوز به مرحله تحقق حقوقی نرسیده است. به عبارت دیگر، تا زمانی که عقد نکاح جاری نشده، دِین مهریه بر ذمه مرد مستقر نشده است؛ در نتیجه، چیزی وجود ندارد که زن بخواهد آن را ببخشد یا از آن صرف نظر کند. تفاوت اساسی میان «توافق بر مهریه» که قبل از عقد صورت می گیرد و «مالکیت مهریه» که پس از عقد حاصل می شود، همین جاست.

مطابق ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، زن به محض جاری شدن صیغه عقد نکاح، مالک تمامی مهریه می شود و قبل از آن هیچ مالکیتی بر مهریه ندارد.

پاسخ قاطع: چرا بخشش مهریه قبل از عقد فاقد اعتبار است؟

بر اساس اصول و قواعد حقوقی، عمل بخشش مهریه که در اصطلاح حقوقی به آن «ابراء» یا «بذل» نیز گفته می شود، به معنای ساقط کردن یک دِین موجود از ذمه مدیون است. این تعریف به وضوح نشان می دهد که برای بخشیدن یک دِین، آن دِین باید از قبل وجود داشته باشد و بر عهده شخص مدیون مستقر شده باشد. حال با توجه به اینکه زن تنها به مجرد عقد مالک مهریه می شود و تا پیش از آن هیچ مالکیتی بر مهریه ندارد و دِینی نیز بر ذمه مرد مستقر نشده است، بخشش مهریه قبل از عقد از نظر حقوقی امکان پذیر نیست و فاقد هرگونه اعتبار قانونی خواهد بود.

تبیین مفهوم ذمه در حقوق ایران

مفهوم «ذمه» در حقوق، به معنای عهده و مسئولیت شخص در قبال دِین یا تعهدی است که بر گردن اوست. وقتی گفته می شود دِینی بر ذمه کسی مستقر شده، یعنی او ملزم به انجام آن تعهد یا پرداخت آن دِین است. در مورد مهریه، تا زمانی که صیغه عقد نکاح جاری نشده، هیچ دِینی بر ذمه مرد برای پرداخت مهریه وجود ندارد. مرد تنها زمانی مدیون مهریه می شود که عقد نکاح با ایجاب و قبول صحیح طرفین صورت پذیرد. بنابراین، زن نمی تواند چیزی را ببخشد که هنوز مالک آن نشده و همچنین نمی تواند دِینی را از ذمه مرد ساقط کند که هنوز بر ذمه او قرار نگرفته است. از همین رو، هرگونه توافق، اقرار شفاهی، یا دست نوشته بخشش مهریه قبل از عقد که هدف آن ابراء مهریه قبل از عقد باشد، از اساس بی اعتبار است.

نتیجه این اصل حقوقی روشن است: هرگونه تلاشی برای بخشش مهریه قبل از ازدواج، چه از طریق یک سند عادی، چه یک دست نوشته ساده، چه توافق شفاهی در حضور شهود، و چه حتی اقرار در یک دفتر اسناد رسمی (تحت عنوان بخشش)، از نظر قانونی هیچ وجاهت و اعتبار اجرایی ندارد. زن، حتی اگر قبل از عقد چنین اقراری کرده باشد، پس از جاری شدن صیغه عقد نکاح می تواند تمامی مهریه خود را از مرد مطالبه کند و مراجع قضایی نیز این مطالبه را معتبر خواهند دانست.

بررسی سناریوهای رایج و باورهای غلط در مورد بخشش مهریه قبل از عقد

در جامعه، به ویژه در دوران نامزدی یا قبل از ثبت رسمی ازدواج، شاهد سناریوها و باورهای غلطی هستیم که می تواند زوجین را در مورد بخشش مهریه قبل از عقد نکاح به اشتباه بیندازد. آگاهی از این موارد برای جلوگیری از سوءتفاهم ها و مشکلات حقوقی آتی بسیار حیاتی است.

نامزدی و تعهدات غیرحقوقی: وعده های شفاهی بخشش مهریه

یکی از رایج ترین سناریوها، وعده های شفاهی یا توافقات غیررسمی در دوران نامزدی است. ممکن است در این دوره، به دلایل مختلفی مانند ایجاد حس اطمینان بیشتر، نمایش عشق و علاقه یا برطرف کردن نگرانی های خانواده ها، زن شفاهی اعلام کند که مهریه نمی خواهد یا آن را می بخشد. باید دانست که دوران نامزدی، دوره ای برای آشنایی و شناخت است و تعهدات ایجاد شده در آن، به جز چند مورد خاص مثل جبران خسارت به هم خوردن نامزدی، از نظر حقوقی الزام آور نیستند. بنابراین، اگر دختری در دوران نامزدی قول دهد که مهریه خود را نخواهد یا آن را می بخشد، این قول پس از جاری شدن صیغه عقد نکاح هیچ اعتبار حقوقی ندارد و زن پس از عقد می تواند تمام مهریه خود را مطالبه کند.

دست نوشته بخشش مهریه قبل از عقد: سندی بی اعتبار

برخی افراد فکر می کنند اگر بخشیدن مهریه با دست نوشته قبل از عقد صورت گیرد، معتبر خواهد بود. در این سناریو، ممکن است دختر قبل از عقد، متنی را با دست خط خود بنویسد و امضا کند که در آن اعلام می کند مهریه اش را به همسر آینده اش می بخشد یا از آن چشم پوشی می کند. حتی اگر این دست نوشته در حضور شهود تنظیم شده باشد، از نظر حقوقی هیچ اعتباری ندارد. دلیل اصلی این بی اعتباری، همانطور که پیشتر توضیح داده شد، این است که در زمان تنظیم این دست نوشته، زن هنوز مالک مهریه نشده است و نمی تواند مال یا حقی را که مالک آن نیست، ببخشد یا از آن صرف نظر کند. این سند نمی تواند اعتبار بخشش مهریه قبل از عقد نکاح را به اثبات برساند.

رضایت والدین بر بخشش مهریه قبل از عقد: عدم تأثیر بر اعتبار قانونی

گاهی اوقات والدین زوجین، به ویژه والدین عروس، به دلایلی مانند ترویج ازدواج آسان یا جلوگیری از مشکلات مالی آینده، توافق می کنند که مهریه ای تعیین نشود یا مهریه بسیار کمی در نظر گرفته شود. ممکن است حتی والدین عروس با این ایده که دخترمان مهریه نمی خواهد و آن را بخشیده است موافقت کنند. باید توجه داشت که این توافقات خانوادگی یا رضایت والدین، هیچ تأثیری بر اعتبار قانونی بخشش مهریه قبل از عقد ندارد. مهریه یک حق مالی برای خود زن است و مالکیت آن نیز پس از عقد به زن تعلق می گیرد. بنابراین، رضایت والدین بر بخشش مهریه، پیش از آنکه زن مالک آن شود، فاقد وجاهت حقوقی است.

در تمام این سناریوها، نکته اساسی این است که حقوق مربوط به مهریه، پس از عقد نکاح، یک حق شخصی برای زن است و هرگونه اقدام برای بخشش یا چشم پوشی از آن باید پس از ایجاد این حق و با رعایت تشریفات قانونی لازم صورت گیرد.

پس اگر قصد کاهش یا چشم پوشی از مهریه را داریم، قبل از عقد چه باید کرد؟ (راهکارهای قانونی)

با توجه به اینکه بخشش مهریه قبل از عقد از نظر قانونی بی اعتبار است، برای زوجینی که تمایل به کاهش مهریه قبل از عقد یا حتی عدم دریافت آن را دارند، راهکارهای قانونی دیگری وجود دارد. این راهکارها نه به معنای بخشش مهریه قبل از مالکیت، بلکه به معنای تعیین یا تعدیل مهریه در چارچوب قانون است.

توافق بر میزان مهریه در عقدنامه

بهترین و رایج ترین راهکار، توافق صریح و روشن بر سر میزان مهریه و ثبت آن در عقدنامه نکاح است. زوجین می توانند با توافق یکدیگر، مهریه ای را انتخاب کنند که متناسب با شرایط و خواسته هایشان باشد:

1. توافق بر مهریه بسیار پایین: می توان بر سر مهریه ای با تعداد سکه بسیار کم (مثلاً ۱۴ سکه به نیت ۱۴ معصوم که به «مهرالسنه» معروف است) یا مبلغ ناچیز دیگری توافق کرد. این توافق کاملاً قانونی و معتبر است و پس از عقد، همان میزان کم مهریه بر ذمه مرد قرار می گیرد. این روش عملاً به معنای تغییر مهریه قبل از عقد از میزان فرضی به یک میزان مشخص و کم است.
2. تعیین شرایط خاص برای پرداخت مهریه: زوجین می توانند در خصوص نحوه و شروط پرداخت مهریه نیز توافق کنند. مثلاً می توان مهریه را عندالاستطاعه قرار داد، به این معنا که مرد تنها در صورتی مکلف به پرداخت مهریه است که توانایی مالی آن را داشته باشد. البته باید توجه داشت که عندالاستطاعه بودن مهریه به معنای عدم پرداخت آن نیست، بلکه مطالبه و اثبات استطاعت مالی مرد، بر عهده زن خواهد بود. برای جلوگیری از ابهامات، بهتر است شروط عندالاستطاعه بودن نیز به طور دقیق در عقدنامه مشخص شود.

گنجاندن شروط ضمن عقد

علاوه بر تعیین میزان مهریه، زوجین می توانند شروط خاصی را نیز در ضمن عقدنامه نکاح درج کنند که ممکن است بر دریافت مهریه در آینده تأثیرگذار باشد. این شروط باید کاملاً قانونی و مورد توافق طرفین باشد. به عنوان مثال، می توان شرط کرد که در صورت وقوع طلاق به درخواست زن، او از دریافت قسمتی از مهریه یا تمام آن صرف نظر کند. اما باید دقت داشت که این شروط همگی پس از جاری شدن عقد نکاح و استقرار مالکیت زن بر مهریه، قابلیت اجرایی پیدا می کنند و نه قبل از آن. این موارد، راهکاری برای کاهش مهریه قبل از عقد نیست، بلکه شرایطی برای مطالبه یا عدم مطالبه آن پس از عقد و در آینده است.

عدم ذکر مهریه در عقدنامه (مهرالمثل و مهرالمتعه)

در برخی موارد، ممکن است زوجین به هر دلیلی، میزان مهریه را در عقدنامه ذکر نکنند. این امر به معنای عدم تعلق مهریه به زن نیست و پیامدهای حقوقی خاص خود را دارد:

• اگر مهریه در عقدنامه تعیین نشده باشد و نزدیکی (دخول) بین زوجین واقع شود، به زن «مهرالمثل» تعلق می گیرد. میزان مهرالمثل بر اساس وضعیت و شئون اجتماعی، خانوادگی، تحصیلات و سایر خصوصیات زن و عرف و عادت تعیین می شود.
• اگر مهریه تعیین نشده باشد و قبل از وقوع نزدیکی (دخول) طلاق صورت گیرد، به زن «مهرالمتعه» تعلق می گیرد. میزان مهرالمتعه با در نظر گرفتن وضعیت مالی مرد (و نه زن) تعیین می شود.

این موارد نشان می دهد که حتی با عدم ذکر مهریه در عقدنامه، زن در هر صورت از حق مهریه محروم نخواهد شد. بنابراین، اگر قصد دارید چگونه مهریه را در عقدنامه کم بنویسیم، بهترین راه تعیین مبلغی اندک و مشخص در همان زمان عقد است، نه اینکه آن را نبخشید و نه آن را ذکر نکنید، مگر اینکه با آگاهی کامل از پیامدهای قانونی مهرالمثل و مهرالمتعه، این انتخاب را انجام دهید.

تفاوت بخشش مهریه بعد از عقد با عدم امکان بخشش قبل از عقد

یکی از مهمترین جنبه های بحث مهریه، تفکیک دقیق میان دو موقعیت زمانی است: و بخشش مهریه . همانطور که توضیح داده شد، بخشش مهریه قبل از عقد از نظر قانونی بی اعتبار است. اما پس از جاری شدن صیغه عقد نکاح، وضعیت کاملاً متفاوت می شود و زن به عنوان مالک مهریه، حق تصرف در آن را پیدا می کند.

پس از عقد: زن مالک مهریه است و می تواند آن را ببخشد

پس از جاری شدن عقد نکاح، زن به موجب ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، مالک بلاواسطه و کامل مهریه می شود. در این مرحله، مهریه از یک تعهد بالقوه خارج شده و به یک دین قطعی و بالفعل بر ذمه مرد تبدیل می شود. حال که زن مالک مهریه است و مرد نیز مدیون آن، زن می تواند هرگونه تصرفی که بخواهد در مهریه اش انجام دهد، از جمله بخشش آن. این بخشش می تواند به اشکال مختلفی صورت گیرد که هر یک دارای شرایط و آثار حقوقی خاص خود هستند:

1. ابراء مهریه: «ابراء» به معنای ساقط کردن دین است. در این حالت، زن به صراحت و با رضایت کامل، اعلام می کند که مرد را از پرداخت مهریه بری الذمه می کند. ابراء یک عمل حقوقی لازم است و زن پس از ابراء مهریه، به هیچ وجه حق رجوع از آن را ندارد. این محکم ترین نوع بخشش مهریه است و ذمه مرد را به طور کامل از دین مهریه آزاد می کند.
2. بذل مهریه: «بذل» نیز به معنای بخشیدن است و اغلب در شرایط طلاق خلع یا مبارات اتفاق می افتد. در بذل مهریه، زن در ازای طلاق یا حق طلاق، مهریه خود را به مرد می بخشد. اگر بذل به صورت «بلاشرط» و «بلا عوض» باشد، ممکن است زن تا پایان مدت عده (در طلاق رجعی) حق رجوع به آن را داشته باشد، مگر اینکه در سند به صراحت قید شود که حق رجوع از ما بذل را از خود سلب و ساقط کرده است.
3. صلح مهریه: «صلح» یک عقد مستقل است که می تواند در مورد مهریه نیز واقع شود. زن می تواند مهریه خود را در ازای دریافت مالی دیگر یا انجام کاری خاص، با مرد صلح کند. صلح معمولاً یک عقد لازم است و امکان رجوع از آن وجود ندارد، مگر اینکه ضمن عقد صلح، حق فسخ یا رجوعی شرط شده باشد. این روش برای تنظیم توافقات دقیق و رسمی تر در مورد مهریه پس از عقد مفید است.
4. هبه مهریه: «هبه» به معنای بخشیدن و تملیک رایگان مالی به دیگری است. اگر زن مهریه خود را به صورت هبه به مرد ببخشد، این بخشش یک عقد جایز است و زن اصولاً می تواند از هبه رجوع کند و مهریه خود را مطالبه نماید، مگر در موارد خاصی که هبه لازم می شود (مانند تلف شدن مال مورد هبه، یا پدر و مادر و فرزند بودن طرفین و …).

تفاوت اصلی: مالکیت و استقرار دِین بر ذمه

تفاوت بنیادین میان بخشش مهریه قبل از عقد و بعد از عقد، در همین نقطه است: مالکیت و استقرار دِین بر ذمه. قبل از عقد، زن مالک مهریه نیست و هیچ دِینی نیز بر ذمه مرد قرار نگرفته است؛ بنابراین بخشش آن فاقد معنا و اعتبار حقوقی است. اما پس از عقد، زن مالک مهریه شده و مرد مدیون آن است؛ از این رو، زن می تواند با رعایت تشریفات قانونی، آن را ببخشد. حقوق زن قبل از عقد در زمینه مهریه محدود به توافق بر میزان و شرایط آن است، نه تصرف در آن.

برای جلوگیری از هرگونه اختلاف و چالش در آینده، توصیه اکید می شود که هرگونه اقدام برای بخشش مهریه (پس از عقد) حتماً و حتماً در دفتر اسناد رسمی ثبت شود. ثبت رسمی، سندیت و اعتبار حقوقی بی نظیری به این عمل می بخشد و امکان انکار یا رجوع غیرمجاز را به حداقل می رساند. یک سند عادی یا دست نوشته، حتی اگر با امضای زن باشد، در مقام اثبات در دادگاه ممکن است با چالش های جدی مواجه شود و اعتبار آن به راحتی قابل خدشه باشد.

باورهای غلط رایج و ابهامات پیرامون مهریه قبل از عقد

جدای از بحث بخشش مهریه قبل از عقد، برخی باورها و سوالات غلط دیگری نیز در میان مردم رواج دارد که لازم است روشن شوند تا از تصمیم گیری های نادرست جلوگیری شود.

تفاوت بخشش مهریه و تعیین مهریه

بسیاری از افراد، مفاهیم بخشش مهریه و تعیین مهریه را با یکدیگر اشتباه می گیرند. همانطور که پیشتر گفته شد، بخشش مهریه عملی است که پس از عقد و مالکیت زن بر مهریه صورت می گیرد و به معنای اسقاط دین از ذمه مرد است. اما تعیین مهریه فرآیندی است که یا در حین جاری شدن صیغه عقد انجام می شود و طی آن زوجین بر سر میزان و شرایط مهریه توافق می کنند. مثلاً اگر زوجین قبل از عقد توافق کنند که مهریه ۱۴ سکه باشد، این تعیین مهریه است و نه بخشش آن. در واقع، آن ها از ابتدا مهریه را کم یا به میزانی مشخص تعیین کرده اند، نه اینکه مهریه زیاد بوده و آن را بخشیده اند. بنابراین، می توان از ابتدا مهریه را پایین کرد، اما نمی توان مهریه ای را که هنوز مالک آن نشده اید، .

آیا حکم شرعی بخشش مهریه قبل از عقد با قانون مدنی متفاوت است؟

از منظر فقه اسلامی نیز، حکم شرعی بخشش مهریه قبل از عقد تقریباً مشابه قانون مدنی است. فقها نیز بر این عقیده اند که مهریه با جاری شدن صیغه عقد نکاح بر ذمه مرد مستقر می شود و تا قبل از آن، دِین محسوب نمی گردد. بنابراین، بخشیدن دِینی که هنوز محقق نشده، معنا ندارد. البته در فقه ممکن است از برخی تعهدات اخلاقی یا عرفی سخن به میان آید، اما از نظر حقوقی و شرعی، بخشش واقعی مهریه منوط به تحقق مالکیت زن بر آن پس از عقد است.

حقوق زن قبل از عقد در مورد مهریه

حقوق زن قبل از عقد در زمینه مهریه، تنها به توافق بر سر میزان و شرایط آن محدود می شود. زن و خانواده اش حق دارند در مورد میزان مهریه با مرد و خانواده اش مذاکره کنند و بر سر آن توافق نمایند. اما این توافق به معنای مالکیت بر مهریه نیست و زن تا قبل از جاری شدن عقد، نمی تواند ادعای مالکیت یا تصرف در مهریه داشته باشد. این حقِ توافق، ابزاری است برای تنظیم آینده مالی زن در زندگی مشترک، اما ماهیت آن با مالکیت و حق بخشش کاملاً متفاوت است.

امکان تغییر مهریه قبل از عقد به مفهوم تعدیل

تغییر مهریه قبل از عقد اصطلاحاً به معنای تجدید نظر در توافق اولیه بر سر مهریه و تعیین یک میزان جدید قبل از ثبت رسمی ازدواج است. این کار کاملاً قانونی است و زوجین می توانند هر چند بار که لازم باشد، قبل از جاری شدن صیغه عقد، بر سر میزان مهریه به توافق جدیدی برسند. اما پس از جاری شدن عقد نکاح، مهریه در عقدنامه ثبت می شود و تغییر آن (افزایش یا کاهش) تنها از طریق اسناد رسمی و با رضایت کامل زن و رعایت تشریفات خاص امکان پذیر است که غالباً به شکل بخشش (ابراء، بذل، صلح یا هبه) از سوی زن یا توافق بر افزایش از سوی مرد صورت می گیرد.

این ابهامات نشان می دهد که تفاوت های ظریفی در اصطلاحات حقوقی و فهم عمومی وجود دارد که می تواند منجر به خطاهای فاحش شود. همواره برای تصمیم گیری های مهم در این زمینه، مراجعه به وکیل متخصص حقوق خانواده و آگاهی از دقیق ترین اطلاعات حقوقی توصیه می شود.

راهکارهای عملی برای تعیین مهریه پیش از عقد

با توجه به توضیحات پیشین در خصوص عدم امکان بخشش مهریه قبل از عقد و لزوم تعیین دقیق آن در زمان عقد نکاح، برای زوجینی که تمایل به داشتن مهریه ای معقول یا حتی اندک دارند، می توان راهکارهای عملی و قانونی را پیشنهاد داد. این راهکارها به جای واژه بخشش از مفهوم تعیین یا تعدیل استفاده می کنند.

1. توافق بر مهریه معقول و متناسب

زوجین می توانند پیش از جاری شدن صیغه عقد، با مشورت و در نظر گرفتن شرایط مالی مرد و انتظارات زن، بر سر یک مهریه معقول و متناسب به توافق برسند. این مهریه می تواند شامل سکه، وجه نقد، ملک، یا سایر اموال باشد. اهمیت این روش در آن است که از ابتدا، انتظارات شفاف و واقع بینانه تعیین می شود و از مهریه های نامتعارف و سنگین که در آینده ممکن است منشأ مشکلات جدی شود، جلوگیری به عمل می آید.

2. تعیین مهریه به تعداد مهرالسنه

یکی از سنت های حسنه در فرهنگ اسلامی و ایرانی، تعیین مهریه به تعداد ۱۴ سکه بهار آزادی یا معادل آن است که به «مهرالسنه» مشهور است. این میزان مهریه که با الهام از سنت پیامبر اکرم (ص) و حضرت فاطمه (س) توصیه شده، هم بار مالی سنگینی برای مرد ایجاد نمی کند و هم از جنبه معنوی، دارای ارزش و احترام خاصی است. زوجین می توانند با توافق بر این میزان، از ابتدا بنیان زندگی خود را بر سادگی و همدلی بنا نهند.

3. مهریه عندالاستطاعه با شروط واضح

همانطور که پیشتر نیز اشاره شد، می توان مهریه را عندالاستطاعه تعیین کرد. اما برای اینکه این نوع مهریه در آینده موجب ابهام و اختلاف نشود، توصیه می شود شروط و معیارهای استطاعت مرد به طور واضح و شفاف در عقدنامه ذکر شود. برای مثال، می توان قید کرد که استطاعت مالی مرد، به تشخیص کارشناس رسمی دادگستری یا بر اساس میزان دارایی های مشخصی در زمان مطالبه، تعیین می گردد. این کار به کاهش مهریه قبل از عقد از منظر توانایی پرداخت و زمان مطالبه کمک می کند.

4. عدم تعیین مهریه و پیامدهای آن

اگرچه عدم تعیین مهریه در عقدنامه به ندرت و اغلب از سر بی اطلاعی رخ می دهد، اما در صورت وقوع، قانون تمهیداتی را در نظر گرفته است:

• اگر قبل از نزدیکی طلاق واقع شود، زن مستحق «مهرالمتعه» خواهد بود که مبلغ آن با توجه به وضعیت مالی مرد توسط دادگاه تعیین می شود.
• اگر نزدیکی اتفاق افتاده باشد، زن مستحق «مهرالمثل» است که میزان آن بر اساس عرف، شأن زن و ویژگی های او (مانند تحصیلات، وضعیت اجتماعی و خانوادگی) تعیین می گردد.

بنابراین، حتی در صورت عدم تعیین مهریه، زن از این حق محروم نمی شود، اما بهتر است برای جلوگیری از ورود به دعاوی پیچیده قضایی و تعیین تکلیف مهریه توسط دادگاه، از ابتدا میزان آن به طور مشخص تعیین گردد.

5. مشاوره حقوقی پیش از عقد

اهمیت مشورت با وکیل یا مشاور حقوقی متخصص در امور خانواده پیش از جاری شدن صیغه عقد، به هیچ وجه قابل اغماض نیست. یک وکیل می تواند تمامی جوانب تعیین مهریه، شروط ضمن عقد، و پیامدهای حقوقی هر تصمیمی را به طور کامل برای زوجین روشن کند. این مشاوره به ویژه برای زوجینی که تمایل به کاهش مهریه قبل از عقد دارند یا می خواهند شروط خاصی را در عقدنامه بگنجانند، ضروری است تا از اعتبار قانونی توافقاتشان اطمینان حاصل کنند و از بروز مشکلات آتی جلوگیری نمایند.

به جای تلاش برای بخشش مهریه قبل از عقد که از نظر قانونی فاقد اعتبار است، بهترین راهکار توافق بر میزان مهریه در عقدنامه و ثبت رسمی آن است.

نقش وکیل متخصص در تعیین و مدیریت مهریه

در مواجهه با موضوعاتی مانند مهریه، که ابعاد حقوقی، شرعی، عرفی و حتی عاطفی پیچیده ای دارد، حضور و مشورت با یک وکیل متخصص حقوق خانواده می تواند نقش حیاتی ایفا کند. چه در مرحله پیش از ازدواج و چه در طول زندگی مشترک، وکیل می تواند راهنمایی های ارزشمندی ارائه دهد تا از بروز مشکلات حقوقی و مالی جلوگیری شود.

مشاوره پیش از ازدواج

قبل از جاری شدن صیغه عقد، بسیاری از زوجین و خانواده ها با سوالاتی در مورد مهریه، شروط ضمن عقد و پیامدهای حقوقی تصمیمات خود مواجه هستند. یک وکیل متخصص می تواند:

• توضیح کامل قوانین: ابهامات مربوط به مالکیت مهریه از چه زمانی است، حکم شرعی بخشش مهریه قبل از عقد و قانون مدنی در مورد مهریه قبل از عقد را به صورت دقیق و قابل فهم برای طرفین شرح دهد.
• ارائه راهکارهای قانونی: بهترین روش ها برای مهریه، متناسب با شرایط مالی و توافقات زوجین، از جمله تعیین مهریه پایین، عندالاستطاعه یا سایر شروط را پیشنهاد کند.
• تنظیم شروط ضمن عقد: در صورت تمایل زوجین برای گنجاندن شروط خاص در عقدنامه، مانند حق طلاق برای زن، حق تعیین مسکن، حق کار یا حق خروج از کشور، وکیل می تواند به صورت حرفه ای در تنظیم دقیق و قانونی این شروط کمک کند تا در آینده مشکلی ایجاد نشود.
• پاسخ به سوالات: به سوالاتی مانند چگونه مهریه را در عقدنامه کم بنویسیم؟ یا فرق بخشش مهریه و تعیین مهریه را به وضوح پاسخ دهد.

مدیریت و بخشش مهریه پس از عقد

پس از عقد نیز، در صورت تصمیم به بخشش، کاهش یا مدیریت مهریه، نقش وکیل بسیار پررنگ است:

• انواع بخشش مهریه: وکیل می تواند انواع بخشش مهریه (ابراء، بذل، صلح، هبه) را با تمام جزئیات و تفاوت ها برای زن توضیح دهد و بهترین راهکار را با توجه به خواسته ها و اهداف او (مثلاً بخشش بدون حق رجوع) پیشنهاد کند.
• تنظیم اسناد رسمی: برای اطمینان از اعتبار قانونی و جلوگیری از هرگونه امکان رجوع یا انکار در آینده، وکیل در تنظیم سند رسمی ابراء یا صلح مهریه در دفتر اسناد رسمی، نظارت و راهنمایی لازم را ارائه می دهد. این اقدام، خصوصاً در مواردی که بخشیدن مهریه در قبال خانه یا ماشین یا سایر اموال صورت می گیرد، اهمیت دوچندانی دارد تا حقوق هر دو طرف به صورت شفاف و غیرقابل خدشه ثبت شود.
• دعاوی مربوط به مهریه: در صورت بروز هرگونه اختلاف در مورد مطالبه، پرداخت یا بخشش مهریه، وکیل متخصص می تواند با آگاهی از رویه های قضایی و دانش حقوقی، از حقوق موکل خود دفاع کرده و بهترین نتیجه را برای او رقم بزند.

به طور خلاصه، وکیل متخصص حقوق خانواده نه تنها یک راهنمای حقوقی است، بلکه یک مشاور امین و آگاه است که می تواند زوجین را در پیچ و خم های قانونی مهریه یاری رساند و به آنها کمک کند تا تصمیماتی آگاهانه، منطقی و با پشتوانه حقوقی قوی اتخاذ کنند. این امر به حفظ آرامش و پایداری روابط خانوادگی کمک شایانی می کند و از بسیاری از اختلافات ناخواسته جلوگیری به عمل می آورد.

نتیجه گیری و توصیه نهایی: تصمیمات آگاهانه برای آینده ای پایدار

در پایان این بررسی جامع، به طور قاطع می توان گفت که ، از منظر قوانین مدنی و فقه اسلامی، فاقد هرگونه اعتبار حقوقی است. این امر به دلیل عدم مالکیت زن بر مهریه و عدم استقرار دِین آن بر ذمه مرد، پیش از جاری شدن صیغه عقد نکاح است. هرگونه دست نوشته، توافق شفاهی یا اقرار عادی مبنی بر بخشش مهریه پیش از عقد، در مراجع قضایی پذیرفته نخواهد شد و زن پس از عقد می تواند به طور کامل مهریه خود را مطالبه کند.

زوجین گرامی که در آستانه آغاز زندگی مشترک هستند و قصد دارند در مورد مهریه تصمیم گیری کنند، به جای تلاش برای که راهی بی نتیجه و نامعتبر است، باید بر به شیوه ای آگاهانه و قانونی تمرکز کنند. راهکارهایی همچون توافق بر مهریه متعارف و معقول، تعیین مهرالسنه، یا گنجاندن شروط ضمن عقد (با رعایت چارچوب های قانونی) می تواند به آن ها در مدیریت این حق مالی کمک کند.

ازدواج، پیوندی مقدس و بنیانی برای تشکیل خانواده است که بر مبنای عشق، احترام و تفاهم متقابل استوار است. تصمیمات مالی در این مسیر، از جمله تعیین مهریه، باید با آگاهی کامل از حقوق و تکالیف صورت گیرد تا در آینده به عاملی برای اختلاف و دلسردی تبدیل نشود. تصمیمات آگاهانه در این زمینه، ضامن آینده ای پایدار و آرام برای زوجین خواهد بود.

توصیه اکید می کنیم که پیش از هرگونه تصمیم یا اقدام مرتبط با مهریه، چه قبل از عقد و چه پس از آن، حتماً با یک وکیل متخصص حقوق خانواده مشورت نمایید. مشاوره با وکیل، به شما کمک می کند تا تمامی ابعاد حقوقی و پیامدهای تصمیمات خود را به درستی درک کنید، از صحت و اعتبار قانونی اقداماتتان اطمینان حاصل نمایید و از بروز مشکلات احتمالی و دعاوی حقوقی در آینده جلوگیری کنید. این گام کوچک، می تواند نقش بزرگی در استحکام و پایداری بنیان خانواده شما ایفا کند.